Ένα δωμάτιο για αυτές: Η Marie Pierre κινηματο-γράφει εαυτές στο σινεμά, στο κίνημα, στην Psych et Po

Μ-Π.Μ (Μαρί-Πιέρ Μασιά): Πριν από αυτό, να σημειώσω ότι η συνείδηση του ότι είμαι γυναίκα και η ανάγκη να αγωνιστώ εμφανίστηκε νωρίς στην εφηβεία μου ίσως και πριν από αυτή. Νομίζω όμως ότι με τον φεμινισμό ήρθα πρώτη φορά σε επαφή όταν μετακόμισα σε νεαρή ηλικία –κοντά στα 20– στο Παρίσι από την Grenoble. Αρχισα τότε να πηγαίνω σε πορείες, να έχω ακτιβιστική δράση, αλλά όχι ακόμα φεμινιστική. Σπούδαζα στο πανεπιστήμιο της Vincennes (Paris VIII) που τότε ήταν ακόμη στη Vincennes –τώρα το πανεπιστήμιο στεγάζεται στο Saint-Denis. Πήγα εκεί γνωρίζοντας την συγγραφέα Hélène Cixous (Ελέν Σιξού), η οποία έκανε ένα σεμινάριο σχετικά με τις γυναίκες συγγραφείς στο πρώτο τμήμα των φεμινιστικών σπουδών. Eκείνη την περίοδο η Σιξού συνεργαζόταν με την Antoinette Fouque (Αντουανέτ Φουκ). Yπήρχε τότε μια φεμινιστική τάση που ονομαζόταν Psychanalyse et Politique (Ψυχανάλυση και Πολιτική).  Γνώριζα τότε κάποιες γυναίκες που παρακολουθούσαν το σεμινάριο –παρεμπιπτόντως ακόμα το παρακολουθώ–οι οποίες με προσκάλεσαν σε μια συνέλευση του Psych et Po και έτσι μπήκα ενεργά στον κόσμο του φεμινισμού. Ξεκινήσαμε να πηγαίνουμε στις συνελεύσεις και στις πορείες. Ήταν ένας ακτιβισμός γαλλικού τύπου, όχι με τα χαρακτηριστικά ακριβώς του διεθνούς φεμινισμού αλλά το φεμινιστικό πλαίσιο ήταν εκεί. Αυτή ήταν η πρώτη μου επαφή με τον φεμινισμό μέσω της Ελέν Σιξού. 

Κ.Σ: Μπορώ να καταλάβω τι λέτε αφού η γραφή της Σιξού είναι συναρπαστική. Και πως ερμηνεύετε εσείς αυτή την ταραχτική φράση της Σιξού, Οι γυναίκες πρέπει να γράψουν τις εαυτές τους μιλώντας μέσα από τη δική σας φεμινιστική εμπειρία;

Μ-Π.Μ:  Hταν πολύ σημαντική όλη εκείνη η εμπειρία. Ξαφνικά ήμουν σε ένα δωμάτιο…δεν ήταν μόνο γυναίκες, είχε και άντρες αλλά ξαφνικά η προσοχή μου επικεντρώθηκε σε αυτό. Ήταν η πρώτη φορά που έβλεπα κάτι τέτοιο γιατί ήμουν πολύ μικρή τον Μάη του 68 και δεν συμμετείχα. Αλλά και τον Μάη του ’68 οι γυναίκες ένιωσαν μάλλον το ίδιο με εμένα. Ήταν η πρώτη φορά που μπορούσαν να δουν και να καταλάβουν πόσο σημαντικές ήταν οι επιθυμίες τους. Και με την Σιξού η μαγεία ήταν  στα κείμενα γιατί ασχολούνταν με την λογοτεχνία. Αλλά ήταν περισσότερο, πως να το πω, δεν είμαι αντικειμενική με την Σιξού γιατί πηγαίνω ακόμα στο σεμινάριο της. Αλλά με σαγήνευσε το ποια ήταν και το τι έγραφε. Δεν είμαι σίγουρη ότι συμφωνώ απόλυτα με ό,τι έλεγε, όσον αφορά τον φεμινισμό, αλλά με γοήτευσε η ποιητική της γραφή, το ποια ήταν. Έχει έναν καθαρό και ποιητικό τρόπο ομιλίας και αυτό με παρέσυρε. 

Κι όταν ξεκίνησα να πηγαίνω στις συναντήσεις των Psych et Po με συγκίνησε που ήμουν μόνο με γυναίκες. Ήταν εντελώς μαγικό για μένα να είμαι μόνο με γυναίκες και να είμαστε δημιουργικές μαζί. Θυμάμαι ακόμα και πως διασκεδάζαμε μαζί, ήταν μια ολόκληρη εποχή. Ήταν μια ανακάλυψη για μένα αλλά και κάπως φυσική τάση γιατί συνειδητοποιούσα ότι οι πολιτικές ιδέες υπήρχαν ήδη μέσα μου. Ήταν λέξεις εγγεγραμμένες στην ψυχή μου, στα συναισθήματά μου που σε εκείνη την ηλικία δεν ήταν καθόλου ξεκάθαρες. Ήταν μια εποχή αποκάλυψης και επιβεβαίωσης της συνείδησης του να είσαι γυναίκα. Όλες οι ερωτήσεις που έκανε η Aντουανέτ Φουκέ, που λειτουργούσε ως ηγετική φιγούρα της ομάδας, για τη σεξουαλικότητα των γυναικών, τη δύναμη τους, τη συγγραφή μας έδιναν μεγάλη δύναμη. Θυμάμαι η πρώτη μου πορεία ήταν για το Ιράν. Οι γυναίκες στις αρχές του Χομεϊνί, το τέλος της εποχής του Σάχη, ξεκίνησαν να βγαίνουν στους δρόμους με εντυπωσιακό τρόπο. Ήταν το 1979. Η 8η Μάρτη του 79 ήταν η αρχή της αποκαλούμενης επανάστασης και έγινε μια πορεία γυναικών ενάντια στις μαντήλες και υπέρ της ισότητας. Χιλιάδες γυναίκες βγήκαν στον δρόμο της Τεχεράνης, για πρώτη φορά στην ιστορία του Ιράν. 

Κ.Σ: Και ήσασταν εκεί; 

Μ-Π.Σ: Όχι, δεν πήγα εκεί. Κάποιες φίλες μου όμως πήγαν. Κάποιες γυναίκες από την ομάδα πήγαν στο Ιράν για γυρίσματα. Ήταν κάπως σαν την εκκίνηση ενός παγκοσμίου κινήματος για τις γυναίκες. Στα τέλη της δεκαετίας του 70. Ήμασταν καθημερινά σε συνελεύσεις και επικεντρωνόμασταν συνεχώς στη μάχη των γυναικών ανά τον κόσμο. Αργεντινή, Χιλή, παντού, αν υπήρχε κάποιο πρόβλημα βγαίναμε στον δρόμο. Φυσικά το ίδιο έγινε και στην Γαλλία για το δικαίωμα στην έκτρωση. 

Κ.Σ: Γνωρίζω ότι ήσασταν μέλος του MLF, του κινήματος για την Απελευθέρωση των Γυναικών, σωστά;  Ποια είναι η εμπειρία σας  από τη συμμετοχή σας σε αυτό; 

Μ-Π.Μ: Ναι η ομάδα Psychanalyse et Politique ήταν τμήμα του Κινήματος για την Απελευθέρωση των Γυναικών (Mouvement de libération des femmes). Ήταν μια ομάδα ανάμεσα σε πολλά άλλα φεμινιστικά σχήματα. Υπήρχαν πολλές διαφωνίες μεταξύ των διαφόρων ομάδων. Εμείς ήμασταν στην Psych et Po, ίσως μία από τις πιο γνωστές αλλά και από τις πιο προβληματικές κατά μια έννοια. Αυτά ήταν τα χρόνια του ακτιβισμού μου στο MLF και την Psych et Po. Μπορώ να πω πως ήμασταν μέρος όλων των αγώνων εκείνης της εποχής. 

Κ.Σ: Όλων των αγώνων για τις εκτρώσεις, το σώμα, τη σεξουαλικότητα. Και για το «τι είναι γυναίκα», τόσοι διαφορετικοί τρόποι να είσαι γυναίκα… 

Μ-Π.Μ: Πράγματι! Λοιπόν η Αντουανέτ Φουκέ ηγούνταν αυτής της ομάδας. Ήταν μια πολύ έξυπνη γυναίκα, ψυχαναλύτρια. Και έγραψε κάτι πολύ ενδιαφέρον, μια φράση στην οποία επέστρεψα χρόνια αργότερα. Είχε πει: «τα εργοστάσια ανήκουν στους εργάτες, οι μήτρες στις γυναίκες, και η παραγωγή της ζωής σε εμάς», ή κάτι τέτοιο. Έκανε έναν παραλληλισμό ανάμεσα στην παραγωγή μιας μηχανής και στην ανα-παραγωγή ζωής. Η παραγωγή ζωής είναι κάτι που έπρεπε να λάβουμε υπόψιν με νέους όρους. 

Κ.Σ: Και φυσικά αυτές οι σχέσεις παραμένουν στην καρδιά των φεμινιστικών συζητήσεων. Ακόμα μιλάμε για αυτές τις ζωτικές θεματικές, την κοινωνική αναπαραγωγή, τη σύνδεση με την παραγωγή…Θα ήθελα όμως να σας ζητήσω να σχολιάσετε τη συζήτηση που άνοιξε το 2018 στη Γαλλία. Υπάρχει όπως ίσως θυμάστε αυτή η πολύ μεγάλη αντιπαράθεση στη Γαλλία με αφορμή το κίνημα metoo στο Χόλιγουντ.  Είχαμε πρώτα από όλα τις δηλώσεις της Κατρίν Ντενέβ που με κάποιο τρόπο υπερασπίστηκε το «ανδρικό πείραγμα». Υπέγραψε ένα κείμενο με 100 γυναίκες και κάποιες ήταν φεμινίστριες. Το δημοσίευσε στη Le Monde και η ιστορικός  Christine Barthes, είχε χαρακτηρίσει το κείμενο των 100 γυναικών αντιφεμινιστικό. Ποια είναι η άποψή σας για εκείνη τη συζήτηση; 

Μ-Π.Μ: Είναι δύσκολο να απαντήσεις μονολεκτικά γιατί η Κατρίν Ντενέβ είναι η Κατρίν Ντενέβ. Στην ουσία μπήκα στον χώρο του σινεμά την ίδια περίοδο που εντάχθηκα και στο MLF. Η Κατρίν Ντενέβ ήταν υπό μια έννοια ένα πρότυπο. Δεν δίνω πολύ σημασία στο τι λέει τελευταία, γιατί είναι μια από τις γυναίκες που όταν οι εκτρώσεις απαγορεύονταν ακόμα στη Γαλλία είχε πάρει δημόσια θέση  υπέρ αυτού του δικαιώματος. Πολλές διάσημες γυναίκες δήλωσαν τότε ότι είχαν κάνει εκτρώσεις όταν ήταν ακόμα παράνομες. Εξέθεσαν τον εαυτό τους στο νομικό σύστημα. Αναφέρομαι στο κίνημα που εκφράστηκε με την υπογραφή του Μανιφέστου από 343 φεμινίστριες το 1970^[2]. Η Κατρίν Ντενέβ λοιπόν ήταν μία από τις γυναίκες που υπέγραψαν.  Ήταν περισσότερο η Ντενέβ τότε από ότι είναι τώρα. Το σχόλιό της για το ανδρικό πείραγμα ίσως να είναι ανόητο. Σε κάθε περίπτωση εκείνη την εποχή υπερασπιζόταν πραγματικούς αγώνες, οπότε προτιμώ να θυμάμαι αυτό. 

Παρ όλα αυτά έχω εντυπωσιαστεί πολύ από το πώς οι νεαρές γυναίκες διαχειρίστηκαν αυτή την ιστορία. Για να μιλήσω κάπως πιο προσωπικά, για παράδειγμα, εγώ είχα μια σημαντική θέση στον χώρο του κινηματογράφου όταν ήμουν υπεύθυνη για την επιλογή ταινιών στο  Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Καννών σε μία περίοδο κατά την οποία καμία γυναίκα δεν είχε θέση στα μεγάλα κινηματογραφικά φεστιβάλ (Κάννες, Βενετία, Βερολίνο). Ηξερα ότι ήταν φυσικό  να διεκδικήσω αυτή τη θέση, επαγγελματικά μιλώντας, γιατί είχα γνώση του αντικειμένου. Αλλά βρέθηκα έτσι μέσα σε έναν αντρικό κόσμο και ως γυναίκα χρειάστηκε να πληρώσω ένα υψηλό τίμημα, μια και  οι γυναίκες δεν θεωρούνταν ειδικές-σινεφίλ σε αυτό το επίπεδο διαχείρισης του κινηματογράφου. Αυτή ήταν η κατάσταση πριν από 20 χρόνια αλλά τώρα πλέον υπάρχει αντίσταση. 

Τώρα θα ήθελα να πω και κάποια πράγματα για το κίνημα metoo από τη γαλλική σκοπιά. Δεν ξέρω πώς είναι τα πράγματα στην Ελλάδα, αλλά στη Γαλλία υπάρχει μια μάτσο αντίληψη για το φλερτ. Ακούμε  ας πούμε τη φράση: «φλερτάρουμε αλά Γαλλικά». Τα τελευταία χρόνια ζήσαμε το γαλλικό ξέσπασμα, όταν η ηθοποιός Αντέλ Ενέλ αποκάλυψε ότι παρενοχλήθηκε σεξουαλικά από έναν σκηνοθέτη σε ηλικία 12 ετών. Ήταν μία πολύ σπουδαία στιγμή στην τελετή του Césars (Βραβεία Σεζάρ) όταν βγήκε από την αίθουσα λέγοντας « Nτροπή, ντροπή ». Νομίζω ότι έγινε το φθινόπωρο του 2019 και μάλιστα συνέβη στην κορυφαία τελετή του Γαλλικού κινηματογραφικού κόσμου στα Césars. Ένα χρόνο μετά οι διαμαρτυρίες έγιναν ακόμα πιο έντονες όταν στα ίδια βραβεία ο Πολάνσκι βραβεύτηκε ενώ ήδη είχε κατηγορηθεί για βιασμούς νεαρών γυναικών-ηθοποιών. Αυτό ήταν ένα σημείο καμπής. 

Μια ακόμα σημαντική στιγμή εντοπίζω στη Βενετία το 2019 όταν η Λουκρέσια Μαρτέλ μια αργεντίνα κινηματογραφίστρια  –μια από τις καλύτερες σκηνοθέτριες του κόσμου– ορίστηκε ως υπεύθυνη της κριτικής επιτροπής του φεστιβάλ. Ήμουν παραγωγός στην τελευταία της ταινία, Zama, καθώς και σε ένα ντοκιμαντέρ που ετοιμάζει τώρα. Είναι πολύ ενεργή στο αργεντίνικο φεμινιστικό κίνημα και ακριβώς επειδή η επιρροή της είναι σημαντική, ο λόγος της έχει δύναμη. Το 2019 λοιπόν, όταν ήταν υπεύθυνη της κριτικής επιτροπής του διαγωνιστικού τμήματος του φεστιβάλ της Βενετίας, κατά την διάρκεια της οποίας υπήρχε και μια προβολή ταινίας του Πολάνσκι, η Μαρτέλ δήλωσε ότι θα έβλεπε  βέβαια την ταινία αλλά δεν θα συμμετείχε στο γκαλά που ακολουθούσε γιατί δεν ήθελε να γιορτάσει με κάποιον σαν τον Πολάνσκι. Ήταν πολύ θαρραλέα. Δημιουργήθηκε ωστόσο μεγάλο σκάνδαλο  στη Γαλλία και επανήλθε το γνωστό επιχείρημα: «πρέπει να ξεχωρίσουμε τον καλλιτέχνη από το έργο του, δεν μπορούμε να τα μπερδεύουμε αυτά». Όλες οι συζητήσεις περιστρέφονταν επομένως εκ νέου γύρω από το επιχείρημα  ότι ο άνθρωπος είναι από τη μία μεριά και το έργο του από την άλλη. Με την αντίδραση της Μαρτέλ έσπασε κάτι που θυμίζει ταμπού. 

Αυτό έγινε στη Βενετία αλλά ο Πολάνσκι είναι Γάλλος, μένει στη Γαλλία, εξού και οι έντονες αντιδράσεις. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με την καταγγελία της Αντέλ Ενέλ που σας έλεγα πριν,  ήταν δύο σημαντικές στιγμές για τις γυναίκες αλλά και για όλους, ώστε να καταλάβουν ότι οι νοοτροπίες έχουν πλέον αλλάξει. Οι άντρες στη Γαλλία δεν μπορούν να διαχωρίζουν το έργο τους από το ποιοι είναι. Επομένως επιστρέφοντας στην Κατρίν Ντενέβ νομίζω πως αυτό που είπε πρόσφατα δεν θα το ξαναπεί. Μπορεί να το είπε ως φίλη του Πολάνσκι, αλλά όλο αυτό ήταν  περισσότερο μια αντίδραση στις μεγάλες διαστάσεις που πήρε το ζήτημα (και ορθώς) και λιγότερο μια φεμινιστικη ή αντιφεμινιστική πρόταση. 

Κ.Σ: Και εσείς πως βιώσατε το ξέσπασμα αυτό, ως γυναίκα με ισχυρή παρουσία στον ανδροκρατούμενο κόσμο του κινηματογράφου;  

Μ-Π.Μ: Ως γυναίκα που έχει ζήσει στις ΗΠΑ πριν επιστρέψω στη Γαλλία θα πω ότι είναι αλήθεια πως πάντα στην Αμερική υπήρχε μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση στα φεμινιστικά ζητήματα σε σχέση με τη Γαλλία. Δεν είναι τυχαίο ότι το κίνημα του #metoo ξεκινά εκεί με την υπόθεση  Γουαϊνστάιν, τον οποίο έτυχε να γνωρίζω. Ηταν φανερό πως επρόκειτο για ένα μισογυνικό γουρούνι. Δεν έτυχε να έχω τέτοια εμπειρία μαζί του, ίσως γιατί  ήμουν στην κεφαλή της κριτικής επιτροπής για τις Κάννες και εκεί δεν μπορούσε να παίξει κανείς τέτοια παιχνίδια. Αλλά ήταν γνωστή η συμπεριφορά του. Ολοι ήξεραν. Ωστόσο μια τέτοια συμπεριφορά ήταν αποδεκτή από τον κόσμο του σινεμά, από τον κόσμο των αντρών. Ήταν κομμάτι της τρέλας και του τιμήματος πολλών γυναικών που εργάζονταν στον κόσμο του κινηματογράφου. Θυμάμαι ότι την εποχή που άρχισα να δουλεύω στις Κάννες ήμουν έξαλλη με όλο αυτό το σύστημα, μιλούσα και τότε,  αλλά δεν υπήρχε ανταπόκριση ακόμη. 

Ξέρετε η Αντέλ Ενέλ είχε πει στην αρχή  κάτι μου μάλλον μου φαίνεται σωστό: «Οι γυναίκες στην Γαλλία έχασαν το κίνημα #metoo». Λοιπόν, πιστεύω ότι στην Γαλλία αυτό το κίνημα παράγει τώρα αποτελέσματα. Αυτή τη στιγμή, οι γυναίκες στον κινηματογράφο αλλά και παντού σπάνε τη σιωπή. Υπάρχει επίσης τα τελευταία τρία χρόνια ένα κίνημα στο οποίο εμπλέκονται γυναίκες στον κινηματογράφο και ζητάνε ίση αντιμετώπιση, ίσο μισθό, ίσα δικαιώματα, να υπάρχει ίσος αριθμός γυναικών σε κάθε επιτροπή. Είναι σε εξέλιξη αυτή τη στιγμη, και είναι πολύ ελπιδοφόρο ότι επιτέλους συμβαίνει. Επίσης άντρες που γνώριζα στο παρελθόν και που συμπεριφέρονταν τελείως μισογυνικά, δεν τολμούν πλέον να συμπεριφερθούν όπως παλιά. Ισως θέλουν, αλλά δεν τολμούν. Για μένα είναι ευχαρίστηση να βλέπω  τις σημερινές αντιδράσεις των αντρών της « παλιάς εποχής ». Και βεβαίως αυτό το ποτάμι γυναικών που σπάει τη σιωπή του και που διεκδικεί δικαιώματα δεν μπορεί να σταματήσει πουθενά στον κόσμο πλέον. Παρακολουθώ με μεγάλη προσοχή το τι συμβαίνει στην Αργεντινή και είμαι εντυπωσιασμένη και συγκινημένη επειδή δεν ήταν προφανές ότι θα υπάρξει ένα τόσο μεγάλο κίνημα προκειμένου να κατοχυρωθεί το δικαίωμα των γυναικών στην έκτρωση. 

Κ.Σ: Περνώντας και στη δουλειά σας ως παραγωγός και κριτικός θα ήθελα να σας ρωτήσω πως έχει επηρεάσει ο φεμινισμός τη δουλειά σας;

Μ-Π.Μ: Έγινε αβίαστα. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα.  Όταν ξεκίνησα να δουλεύω στις Κάννες επειδή προηγουμένως είχα εργαστεί στο ίδιο πεδίο στις ΗΠΑ αντιμετωπίστηκα, αν και γυναίκα, ως ισότιμη -περισσότερο ίσως από το αναμενόμενο  λόγω ακριβώς της εμπειρίας μου στην Αμερική. Έφτασα λοιπόν στις Κάννες στο φεστιβάλ La Quinzaine des Réalisateurs^[3]. Σε μια τέτοια δουλειά όμως δεν παίρνεις απλώς μια ταινία και μετά μία άλλη ταινία. Πρέπει να σκεφτείς τις επιλογές σου, να πάρεις θέση. Στις επιλογές μου ήμουν πολύ προσεχτική όπως πάντα, θέτοντας ερωτήματα όπως πού γυρίστηκε η ταινία και ποια ή ποιος είναι ο σκηνοθέτης. Είναι άντρας; Είναι γυναίκα; Είναι μυθοπλασία; Ιδιαίτερα το ζήτημα του φύλου στη σκηνοθεσία  ήταν συνέχεια στο μυαλό μου. Οπότε για εμένα ήταν κάτι φυσικό. Ήταν φυσικό να σκέφτομαι σαν γυναίκα και να υπερασπίζομαι έργα γυναικών. Παλιά δεν ήταν εύκολο. Τώρα είναι, αλλά είκοσι χρόνια πριν ήμασταν στον πάτο του κύματος που είχε δημιουργήσει προηγουμένως το κίνημα MLF. Γιατί μετά από το MLF τα πράγματα έμοιζαν να είναι όπως παλιά, ήταν  επομένως μια δύσκολη περίοδος. 

Τώρα που συζητάμε συνειδητοποιώ ότι η περίοδος που ανακάλυψα τον φεμινιστικό ακτιβισμό  συμπίπτει ακριβώς με την περίοδο που ξεκίνησα να δουλεύω στον κινηματογράφο. Στην πραγματικότητα, οι δυο χώροι ήταν πάντα δεμένοι, συνδεδεμένοι με τις καλλιτεχνικές επιλογές μου, ακόμα και  στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκη. Προσπαθώ να είμαι πάντα παρούσα και να ακολουθώ τη δουλειά των γυναικών. 

Κ.Σ: Αν μπορούσατε να διαλέξετε μερικά φεμινιστικά παραδείγματα από κινηματογραφικές παραγωγές και σκηνοθεσίες ποια θα ήταν αυτά;

Μ-Π.Μ: Δεν σκέφτομαι τόσο με όρους φεμινιστικού σινεμά όσο με όρους γυναικείου σινεμά. Ο φεμινισμός αποτελεί μέρος του σινεμά αλλά είναι δύσκολο να σκέφτεσαι έτσι. Αναρωτιεμαι ποιες είναι οι γυναίκες  που επηρέασαν πραγματικά τον κινηματογράφο. Θα μπορούσαμε να διατρέξουμε την ιστορία του σινεμά και να λέω ονόματα αλλά δεν ξέρω αν έχει νόημα.  Η πρώτη σκηνοθέτης στο σινεμά, για παράδειγμα, ήταν γυναίκα, το όνομα της ήταν Alice Guy. Ήταν γραμματέας σε μια μεγάλη εταιρία που λεγόταν Gaumont και ξεκίνησε να κάνει ταινίες την περίοδο του βωβού κινηματογράφου. Ίσως γνωρίζεις το έργο της Σαντάλ Ακερμάν. Σήμερα το πρωί άκουγα γαλλικό ραδιόφωνο ότι υπάρχει ένα αφιέρωμα με μια σειρά ραδιοφωνικών εκπομπών γυρω από το έργο της. Ξεκίνησε την καριέρα της την δεκαετία του 70 και δημιούργησε μεγάλο αντίκτυπο όχι μόνο ως γυναίκα αλλά χάρη στο νέο τρόπο κινηματογραφικής γραφής που έφερε με τις ταινίες της. Είναι μία από τις πιο σημαντικές δημιουργούς ταινιών στον κόσμο. Για μένα ήταν μία γυναίκα που όντως άλλαξε κάτι στο σινεμά. Και βέβαια η Λουκρέσια Μαρτέλ είναι απίστευτη…

Κ.Σ: Ναι καταλαβαίνω. Ας μιλήσουμε λοιπόν για τις γυναίκες στον κινηματογράφο, το βλέμμα τους στη σκηνή όχι με όρους φεμινισμού αλλά με όρους ταυτοτικούς. 

Μ-Π.Μ: Και πάλι πιστεύω ότι υπάρχει φεμινισμός στον κινηματογράφο αλλά ο φεμινισμός είναι κάτι παραπάνω από την καθημερινή μάχη για τα ίσα δικαιώματα ή την απουσία τους. Εστιάζω στις γυναίκες στον κινηματογράφο με καλλιτεχνικούς όρους. Φυσικά υπάρχει η  Ανιές Βαρντά αλλά δεν πίστευω ότι άλλαξε τον κινηματογράφο όσο η Άκερμαν. Μια άλλη πτυχή : δεν είναι πολύ γνωστό ότι οι σεναριογράφοι της εποχής του Χολιγουντιανού βωβού κινηματογράφου ήταν κυρίως γυναίκες. Με μια κουβέντα, υπάρχει αόρατη εργασία  των γυναικών στην ιστορία του κινηματογράφου. Εργασία  που παραμένει κρυμμένη.

Κ.Σ: Σκεφτόμουν την νέα γενιά Αραβίδων γυναικών που κινηματογραφούν. Tην μαροκινή Meriem Benbarek, την τυνήσια Φεριέλ Μπεν Μαχμούντ. 

Μ-Π.Μ: Ναι υπάρχει μια νέα γενιά γυναικών γύρω από τον αραβικό κόσμο, στο Μαρόκο, στην Αλγερία, στην Τυνησία, στην Παλαιστίνη κλπ

Κ.Σ: Και είναι ενδιαφέρον γιατί βρίσκονται σε ένα μεταιχμιακό τόπο, ενδιάμεσα και ανάμεσα  δύο κόσμων. Του γαλλικού και του αραβικού. 

Μ-Π.Μ: Πάντα καλωσορίζω τις γυναίκες από όλο τον κόσμο αλλά ναι είναι πολύ ενδιαφέρον να βλέπεις τι συμβαίνει σε αυτή τη μεριά του πλανήτη. Εμφανίζονται όλο και περισσότερες γυναίκες σκηνοθέτριες όπως αυτές που ανέφερες, αλλά και άλλες. Από την Τυνησία η Kaouther Ben Hania, από την Παλαιστίνη η  Annemarie Jacir. Στη Γαλλία παρακολουθούμε την εμφάνιση μιας ομάδας μεταναστριών δεύτερης γενιάς που παράγουν κινηματογράφο και μάλιστα κινηματογράφο με μεγάλο ενδιαφέρον. Θα έλεγα ότι οι γυναίκες στον κόσμο εκθέτουν τις εαυτές τους όλο και πιο πολύ. Είναι πολύ σημαντικό και για τον κινηματογράφο αλλά και για τις χώρες προέλευσης του. Και δεν είναι εύκολο γιατί κάποιες φορές έρχονται αντιμέτωπες με ένα είδος λογοκρισίας, όχι την εμφανή λογοκρισία από την ίδια τους τη χώρα αλλά τη δική τους εσωτερικευμένη λογοκρισία. Δηλαδή τι θα πουν για τις γυναίκες και με ποιο τρόπο θα το πουν χωρίς να πληγώσουν τη  χώρα τους… Χρειάζεται μια υπέρβαση συχνά. Οπότε ναι, έχουμε πολλές νέες γυναίκες σκηνοθέτριες της  αραβικής διασποράς στον κόσμο. 

Κ.Σ: Να πούμε κάποια πράγματα και για τις συνεργασίες σας στην Ελλάδα. Συνεργάζεστε στενά με τον  σκηνοθέτη Πάνο Χ. Κούτρα. 

Μ.Π.Μ: Ο Πάνος για εμένα είναι μια από τις ιδιοφυίες του κινηματογράφου. Κάναμε μαζί την παραγωγή της προηγούμενης ταινίας του  Ξενία , η οποία προβλήθηκε στις Κάννες και απέκτησε έτσι διεθνή αναγνώριση. Ο Πάνος είναι ένας σκηνοθέτης που προσπάθησε να αλλάξει τα πράγματα στον κινηματογράφο. Ας πούμε με την ταινία  Ξενία άνοιξε τη συζήτηση, για τα δικαιώματα των μεταναστών που γεννήθηκαν στην Ελλάδα, για το δικαίωμα στην ιθαγένεια. 

Επίσης η  Ταινία Στρέλλα είναι η πρώτη ταινία στην ιστορία του κινηματογράφου όπου μια διεμφυλική-τρανς ηθοποιός ενσαρκώνει τον ρόλο μίας τρανς γυναίκας. Ο Κούτρας είναι ο πρώτος σκηνοθέτης που το έκανε αυτό. Δεν είχε ξαναγίνει ποτέ. Οπότε είναι πρωτοπόρος και στην προβολή των δικαιωμάτων των μεταναστών και των λοατκι και ταυτόχρονα είναι  ένας  καταπληκτικός σκηνοθέτης,  γιατί η γραφή του είναι μοναδική.

Κ.Σ: Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η δουλειά του εγγράφεται σε αυτό που ονομάζουμε κουήρ κινηματογράφος. Και δεν είναι μόνο ο Κούτρας, έχουμε επίσης τον Λάνθιμο. Είναι μια γενιά σκηνοθετών που καταξιώθηκε ανοίγοντας δύσκολα θέματα,  ασκώντας κριτική στις πατριαρχικές οικογενειακές δομές, στην κυρίαρχη έκφραση της ετερο-πατριαρχικής σεξουαλικότητας. Επομένως η δουλειά του Κούτρα εγγράφεται σε ένα ανατρεπτικό κλίμα που πάει πολύ πέρα από τις έμφυλες αναπαραστάσεις της μέινστριμ κινηματογραφικής παραγωγής. 

Μ.Π.Μ: Θα ήθελα σ’αυτο το σημείο να κάνω ένα σχόλιο από την ελληνική μου εμπειρία.  Δουλεύω με το Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης  και συγκεκριμένα στον τομέα της παραγωγής. Η Θεσσαλονίκη δεν είχε  πριν αυτό το επαγγελματικό, το παραγωγικό κομμάτι. Συνέβαλα στη δημιουργία του και είμαι πραγματικά πολύ περήφανη γιατί με την ομάδα της Θεσσαλονίκης βοηθήσαμε την νέα γενιά να αναδειχθεί.  Η αλήθεια είναι ότι  υπήρχαν μπόλικοι παλιοί παραγωγοί – ίσως κάποιοι πολύ μάτσο. Όταν ξεκίνησα στη Θεσσαλονίκη είπα στην ομάδα «πάμε να βρούμε νέους ανθρώπους στις εταιρίες, δεν μπορούμε να δουλέψουμε με αυτούς τους δεινόσαυρους, πρέπει να πάμε στους νέους ανθρώπους». Κοιτώντας πίσω αυτή τη διαδρομή θα έλεγα ότι  δημιουργήσαμε κάτι σαν κύμα από νέους παραγωγούς και σκηνοθέτες. Είδα το ξέσπασμα αυτού του νέου κύματος και είμαι πολύ περήφανη γι’ αυτό. Οπότε έχω γνώση του τι συμβαίνει και ναι, το « πολιτικό », με την ουσιαστική σημασία της λέξης, με την καταγωγική της σημασία,  είναι πολύ σημαντικό στο ελληνικό σινεμά.

Κ.Σ: Και τώρα τι ετοιμάζετε; Μαθαίνουμε ότι  συνεργάζεστε πάλι με τον Κούτρα σε μια νέα παραγωγή. 

Μ.Π.Μ: Ναι! Μόλις τελειώσαμε τα γυρίσματα για την νέα του ταινία, η οποία λέγεται Ντόντο, όπως το πουλί Ντόντο. Για την ώρα δεν μπορώ να πω πιο πολλά αλλά δεν είναι μυστικό ότι ετοιμάζουμε αυτή τη δουλειά.

Κ.Σ: Η τελευταία μου ερώτηση έχει να κάνει με το πώς είναι να δουλεύετε στο ελληνικό περιβάλλον την εποχή της κρίσης και των έντονων κοινωνικών και πολιτικών αντιθέσεων. Είστε καλλιτεχνική σύμβουλος στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης εδώ και 15 χρόνια, έχετε μια καλή  εικόνα του τι συμβαίνει στον κόσμο του ελληνικού σινεμά και στον ελληνικό κόσμο γενικότερα.

Μ.Π.Μ: Ναι.. Είμαι πολύ συχνά στην Ελλάδα οπότε, ξέρεις, πέρασα μαζί με φίλους Έλληνες κάποιες από τις επίπονες στιγμές των τελευταίων χρόνων. Αλλά λατρεύω να δουλεύω μαζί τους, μένω έκπληκτη. Αναφέρομαι φυσικά στην ομάδα του φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και τους φίλους μου παραγωγούς και θαυμάζω την ποιότητα και τον επαγγελματισμό τους. Η δουλειά τους είναι εξαιρετικής ποιότητας.  Δεν ξέρω πώς να το πω αλλά θαυμάζω τον τρόπο που δουλεύουν οι Έλληνες στο πεδίο του κινηματογράφου. Είναι σαν να κάνουν θαύματα από το τίποτα. Έχω πολλούς φίλους παραγωγούς στην Ελλάδα, δεν ξέρω πως τα καταφέρνουν, πώς αντέχουν. Είναι εκπληκτικό. 

Την διεξαγωγή και επιμέλεια της συνέντευξης είχε η Κατερίνα Σεργίδου.

Επιτρέπεται η αναπαραγωγή και διανομή του άρθρου σύμφωνα με τους όρους της άδειας Attribution-ShareAlike 4.0 International (CC BY-SA 4.0) ^[1]