Η συγκυρία των δημοτικών/περιφερειακών εκλογών, εκτός από πεδίο αντιπαράθεσης διαφόρων εκδοχών τεχνοκρατικής, φασίζουσας ή σοσιαλφιλελεύθερης κρατικής διαχείρισης ή έκθεσης των στρατηγικών ανεπαρκειών της αριστεράς, ενδεχομένως και ν’ αποτελεί ευκαιρία για αναστοχασμό πάνω στις όψεις του αστικού χώρου, τις σχέσεις εξουσίας που τον δομούν και τις αναδυόμενες αντιστάσεις.
Οι σύγχρονες πόλεις, στις οποίες ειρήσθω εν παρόδω εδώ και μια δεκαετία έχει συγκεντρωθεί πάνω από το μισό του ανθρώπινου πληθυσμού, αποτελούν κόμβους. Στους κόμβους αυτούς διασταυρώνονται με αντιφατικό και συγκρουσιακό τρόπο πρότυπα κεφαλαιακής συσσώρευσης, πολιτικές διαχείρισης κι ελέγχου των πληθυσμών, όπου αρθρώνονται συλλογικές ταυτότητες και διεκδικήσεις και επινοούνται επιβιωτικές στρατηγικές των απόκληρων που σωρεύονται στις παρυφές των σύγχρονων μητροπόλεων.
Οι διαδικασίες αυτές αποτελούν αντικείμενο στοχασμού, θεωρητικής κι ερευνητικής πρακτικής διαφορετικών επιστημονικών πειθαρχιών, που όμως τοποθετούν στο επίκεντρο της προβληματικής τους τον χώρο, όπως η αστική κοινωνιολογία, η πολεοδομία, η αρχιτεκτονική, η κοινωνική και οικονομική γεωγραφία.
Στην περίπτωση της ελληνικής κοινωνίας, η κρίση άφησε έντονα το αποτύπωμά της στο χώρο: ένταση του κατακερματισμού και της πόλωσης, στεγαστική κρίση, ιδιωτικοποίηση/ εκχώρηση αστικής γης, αναδιάρθρωση παραδοσιακών κλάδων (όπως π.χ. το εμπόριο με το μαρασμό χιλιάδων μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων), δημιουργία υποβαθμισμένων ζωνών που συνορεύουν με θύλακες οικονομικής ευμάρειας και υψηλής επισκεψιμότητας, γενίκευση κι εδραίωση της ανασφάλειας στο κέντρο της πόλης, ως ενός εκ των βασικών άτυπων μηχανισμών ελέγχου και πειθάρχησης. Οι κλονισμοί που επέφερε η κρίση και οι ποικίλες αναδιαρθρώσεις μεταπλάθουν ριζικά το συλλογικό βίωμα της πόλης με αποτέλεσμα την ανάδυση αλληλοσυγκρουόμενων κοινωνικών πρακτικών: μορφές συλλογικής κινητοποίησης, απόσυρση σε μια μορφή απελπισμένης ιδιωτικής σφαίρας, εγκόλπωση αυταρχικών μορφών διευθέτησης της κρίσης από ευρέα τμήματα του πληθυσμού, ειδικά του κέντρου της πόλης στην περίπτωση της Αθήνας.
Στο πλαίσιο της προβληματικής σχετικά με τις προαναφερθείσες τάσεις και μεταβολές, αλλά και σχετικά με θεμελιώδη ζητήματα σύλληψης του κοινωνικού χώρου, παρουσιάζονται τρία βιβλία της πρόσφατης εγχώριας ερευνητικής και θεωρητικής παραγωγής. Δεν λείπουν από την εγχώρια βιβλιοπαραγωγή σημαντικές κλασικές (Λεφέβρ, Μπούκτσιν, Καστέλς) και πιο πρόσφατες (Χάρβεϋ, Μάσεϋ, Noξ/Πιντς) μονογραφίες, συλλογικοί τόμοι, εξειδικευμένα επιστημονικά περιοδικά. Η επιλογή των βιβλίων που παρουσιάζονται εδώ έγινε με κριτήριο το ότι είναι πρόσφατες εργασίες, οι οποίες συνδυάζουν θεμελιώδεις θεωρητικές ενατενίσεις με πρόσφατες αναζητήσεις του επιστημονικού στοχασμού, ματιά προσανατολισμένη σε διεθνείς εξελίξεις και ποικίλα παραδείγματα και διεπιστημονικότητα. Πρόκειται για τα τελευταία έργα δύο καταξιωμένων μελετητών του αστικού φαινομένου από τη ματιά της αρχιτεκτονικής /πολεοδομίας (Σταύρος Σταυρίδης –Κοινός χώρος H πόλη ως τόπος των κοινών) και της κοινωνικής γεωγραφίας (Θωμάς Μαλούτας – H κοινωνική γεωγραφία της Αθήνας. Κοινωνικές ομάδες και δομημένο περιβάλλον σε μια νοτιοευρωπαϊκή μητρόπολη) καθώς και τη μονογραφία ενός νεότερου ερευνητή, πολεοδόμου και αστικού γεωγράφου (Δημήτρης Πέττας – Δημόσιος χώρος πόλη και εξουσία).
Η παρουσίαση ξεκινάει με το βιβλίο του Δ. Πέττα [1], το οποίο εισάγει τον αναγνώστη/την αναγνώστρια στη βασική προβληματική των θεωρήσεων για τον δημόσιο χώρο και την πόλη και των διασυνδέσεών τους με τη νεωτερική εξουσία. Η ανάδυση της έννοιας του κοινού χώρου, στο βιβλίο του Σ. Σταυρίδη [2] η παρουσίαση του οποίου ακολουθεί, ως ενός χώρου διακριτού από την παραδοσιακή διάκριση δημόσιο-ιδιωτικό, εμπλουτίζει τη σχετική συζήτηση. Τέλος, αντικείμενο του βιβλίου του Θ. Μαλούτα [3] είναι η πόλη της Αθήνας και ειδικότερα η αποτύπωση της εξέλιξης του στεγαστικού διαχωρισμού και της κοινωνικής διαίρεσης, από τη σκοπιά και τη ματιά της κοινωνικής γεωγραφίας.
Επιτρέπεται η αναπαραγωγή και διανομή του άρθρου σύμφωνα με τους όρους της άδειας Attribution-ShareAlike 4.0 International (CC BY-SA 4.0) [4]