Φωτο-ζουρνάλ #07

Τον Οκτώβριο του 1966, στο Όκλαντ της Καλιφόρνια, οΙ Huey Newton και Bobby Seale ιδρύουν το Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων. Οι Πάνθηρες στήριξαν την αυτοάμυνα των μειονοτικών κοινοτήτων απέναντι στην αμερικάνικη κυβέρνηση –ήταν μία από τις πρώτες οργανώσεις στην ιστορία των Η.Π.Α. που αγωνίστηκαν τόσο για τη χειραφέτηση της εργατικής τάξης όσο και για την οικονομική, κοινωνική και πολιτική ισότητα μεταξύ φύλων και εθνοτήτων. Τον Μάιο του 1967, ο Bobby Seale συλλαμβάνεται. Στις αρχές του 1968, οι Πάνθηρες πουλάνε το Κόκκινο Βιβλιαράκι του Μάο στους φοιτητές για να αγοράσουν όπλα. Ταυτόχρονα, το FBI θέτει σε εφαρμογή το πρόγραμμα COINTELPRO (πρόγραμμα αντισυμβατικής αντιμετώπισης) με στόχο να τσακίσει την ενότητα των επαναστατικών ομάδων που είχαν αρχίσει να εδραιώνονται επηρεασμένες από τη δράση των Πανθήρων. Για να τους καταστρέψει, το FBI ξεκινά με μια σειρά από δολοφονίες ηγετικών στελεχών, τις οποίες θα ακολουθήσουν μαζικές συλλήψεις και ψυχολογικός πόλεμος. Το 1969, ο αρχηγός του J. Edgar Hoover δηλώνει δημόσια ότι οι Πάνθηρες είναι η «μεγαλύτερη απειλή για την εσωτερική ασφάλεια της χώρας». Εκείνον τον χειμώνα του ’69, οι τρεις ηγέτες ήθελαν αρχικά να φωτογραφηθούν δίπλα σ’ένα γιγαντιαίο γλυπτό του Πικάσο μπροστά στο Δημαρχείο του Σικάγο, θυμάται ο Hiroji Kubota. «Δεν είναι ενδιαφέρον, είπα. Έπειτα άρχισε να χιονίζει και βγήκαν έξω. Στάθηκαν εκεί και ύψωσαν τις γροθιές τους, Ποτέ δεν με ρώτησαν τι θα έκανα την εικόνα».

Χρίστος Μάης
Ένα ουράνιο τόξο ενάντια στη Λευκή Δύναμη

Τρεις μαύρες γροθιές σχίζουν το λευκό τοπίο… Σικάγο, 1969! Μήπως η μια ανήκει στον Φρεντ Χάμπτον ή μήπως είναι ο τρόπος με τον οποίο τρεις σύντροφοί του αποχαιρετούν τον αδικοχαμένο σύντροφό τους; Ο χαρισματικός Φρεντ Χάμπτον, εκ των ηγετών των Μαύρων Πανθήρων, είχε καταφέρει να συνενώσει όλες τις ριζοσπαστικές μειονοτικές οργανώσεις, μαύρων, καφέ, κίτρινων και λευκών αλλά και να πείσει τις συμμορίες της πόλης να προχωρήσουν σε σύμφωνο μη επίθεσης μεταξύ τους. Κοινός στόχος, να εναντιωθούν στον εχθρό, το ρατσιστικό κράτος των ΗΠΑ, το καπιταλιστικό σύστημα και τους θεσμούς του, λ.χ. την αστυνομία. Αυτή η πολύχρωμη συμμαχία, που πήρε και το όνομα Συμμαχία Ουράνιου Τόξου (Rainbow Coalition), και οι ελπίδες που αυτή γέννησε έρχονται σε πλήρη αντίθεση με το μουντό ασπρόμαυρο τοπίο της «πόλης των ανέμων». Ο Φρεντ Χάμπτον, ίσως ο πιο χαρισματικός ηγέτης της εποχής του μετά τον Μάλκολμ Χ όπως μου είπαν δύο ακτιβιστές της εποχής, ένας λευκός και ένας μαύρος οι οποίοι ποτέ δεν συναντήθηκαν και δεν γνώριζαν ο ένας την ύπαρξη του άλλου. Αλλά γνώριζαν και οι δυο πόσο τους είχε επηρεάσει ο Φρεντ Χάμπτον και πόσο είχε επιδράσει στην εποχή τους ο Μάλκολμ Χ.

Στις 4 Δεκεμβρίου 1969 οι μπάτσοι του Σικάγο δολοφόνησαν τον Φρεντ Χάμπτον σε ηλικία μόλις 21 ετών ενώ κοιμόταν δίπλα στην ετοιμόγεννη γυναίκα του. Τόσο ο ίδιος όσο και οι σύντροφοί του είχαν ναρκωθεί από ρουφιάνο της αστυνομίας ο οποίος είχε παρεισφρήσει στην οργάνωση. Οι μαύρες γροθιές έδωσαν τη θέση τους στο μαύρο της απελπισίας και το Λευκό έδειξε και πάλι τη δύναμή του και απέδειξε εκ νέου ότι θα προχωρήσει στην μεταχείριση κάθε μέσου προκειμένου να υπερασπιστεί τα συμφέροντά του. Ή μήπως οι τρεις χαιρετάνε με υψωμένες τις γροθιές τους τον Φρεντ Χάμπτον τον Νεώτερο, που θα γεννιόταν στις 29 του ίδιου μήνα, θεωρώντας πως η ελπίδα μπορεί να πεθαίνει, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν ξαναγεννιέται;

Θανάσης Μουτσόπουλος
Black power

H φωτογραφία του Hiroji Kubota βγαίνει το 1969 σ’ ένα χιονισμένο Σικάγο. Ένα χρόνο πριν, μια πολύ πιο γνωστή φωτογραφία (ή μάλλον, σειρά από φωτογραφίες) αποτυπώνει τους αφροαμερικάνους ολυμπιονίκες John Carlos και Tommie Smith στο βάθρο της απονομής των μεταλλίων στο Μέξικο Σίτι, με μαύρα γάντια, κονκάρδες και σηκωμένη γροθιά Black Power. Ήταν η στιγμή. Η στιγμή που έγινε φανερό, όχι μόνο για το λευκό mainstream κοινό των ΗΠΑ, αλλά και για όλο τον πλανήτη, ότι κάτι δεν πήγαινε καλά στην αμερικανική κοινωνία. Ασφαλώς οι αντιδράσεις απέναντι στον πόλεμο του Βιετνάμ είχαν ήδη χρόνια δραστηριότητας πίσω τους, αλλά η δραστηριότητα των Μαύρων Πανθήρων τώρα ερχόταν στο προσκήνιο.

Ένα χρόνο μετά, η φωτογραφία του Kubota, βγάζει αναπόφευκτα ένα αίσθημα ήττας σε σχέση με τη θριαμβική διάθεση των δυο ολυμπιονικών. Μακριά, στο βάθος, μέσα στη μελαγχολία του χειμώνα, τρεις Μαύροι Πάνθηρες εξακολουθούν να σηκώνουν τη γροθιά. Λίγους μήνες πιο πριν (ή πιο μετά, είναι δύσκολο νάμαστε σίγουροι) ο διευθυντής του FBI, Edgard Hoover, είχε δηλώσει ότι η οργάνωση είναι η «μεγαλύτερη απειλή για την εσωτερική ασφάλεια της χώρας» όμως η αντίστροφη μέτρηση είχε ήδη αρχίσει. Μια ανελέητη δίωξη και, κυρίως, μια μεντιατική δυσφήμηση του κινήματος οδήγησε στην αποδυνάμωση και τη διάλυση. Δεν υπάρχει αμφιβολία, οι Μαύροι Πάνθηρες γοητεύουν ακόμα, μαύρους και προοδευτικούς λευκούς, ίσως εξίσου με άλλα ρομαντικά σύμβολα εξέγερσης, όπως το γνωστό πορτρέτο του Τσε ή τα πλήθη στο Παρίσι τον Μάη του ‘68. Αυτό που είναι δυσδιάκριτο είναι αν υπάρχει ακόμη η σπίθα που θα ξανανάψει.

Ο Χρίστος Μάης είναι ιστορικός. Ο Θανάσης Μουτσόπουλος είναι ιστορικός τέχνης.