Να μην επιστρέψουμε στην κανονικότητα

Δεν υπάρχει παραπλανητικότερο σύνθημα από «την επιστροφή στην κανονικότητα». Δεν υπάρχει κανονικότητα για να επιστρέψουμε πια στη Δύση (και ενδέχεται και να μην υπήρξε πραγματικά ποτέ έξω από αυτήν), γιατί κανονικότητα στον καπιταλισμό είναι η κρίση και οι κρίσεις είναι η κανονικότητα, ιδίως σε αυτήν την εποχή των τεράτων στην οποία ζούμε. Το πρόσφατο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον είναι στρωμένα με κρίσεις. Κατά μια έννοια οι κρίσεις είναι η κανονικότητα του καπιταλισμού συνολικά, απλά «τα χρυσά 30 χρόνια» του γενικευμένου κεϊνσιανού συμβιβασμού μας είχαν παραπλανήσει πως αυτό είχε ξεπεραστεί —και έκτοτε, από την δεκαετία του 80 και μετά, προσδοκάται μάταια η επιστροφή τους. Η εκάστοτε κρίση έχει το όνομα της αφορμής της, αλλά η αλληλοδιαδοχή τους είναι το πρόσωπο του σύγχρονου καπιταλισμού.

Από το 1990 και μετά, μεγάλες και τεράστιες, τοπικές, περιφερειακές ή παγκόσμιες, οικονομικές αλλά και άλλου τύπου, οι κρίσεις χτυπούν η μία μετά την άλλη, συγκλονίζοντας, αλλά όχι κλονίζοντας, το παγκόσμιο σύστημα. Κάθε κρίση καταλήγει να διαβρώνει την όποια «κανονικότητα» είχε ως τότε η ζωή της πλειοψηφίας. Να γίνονται οι ζωές επισφαλέστερες, πιο απρόβλεπτες. Να στρώνεται το έδαφος και να λιγοστεύουν οι αντιδράσεις στην εμπορευματοποίηση και ιδιωτικοποίηση νέων κοινών αγαθών και χώρων της ανθρωπότητας. Να χάνονται εργασιακά και πολιτικά δικαιώματα. Να περιορίζεται το πεδίο πολιτικής διεκδίκησης. Να αποσαρθρώνεται, ούτε καν η δημοκρατία, κάθε κοινωνικό συμβόλαιο. Η μόνη προβλέψιμη κανονικότητα, είναι πως οι εκάστοτε κρίσεις γίνονται ευκαιρίες για να γίνουν οι πλούσιοι πλουσιότεροι,να διευρυνθεί η ανισότητα, να περιοριστεί η ελευθερία της έκφρασης, π.χ. δια μέσου της εταιρικής λογοκρισίας των διαδικτυακών ολιγοπωλίων, και να αυξηθεί η αδιαφάνεια πλέον και στον πυρήνα των αστικών κοινοβουλευτικών δημοκρατιών της Δύσης. Στο επίπεδο της ευρωπαϊκής φάρσας από την άλλη, κάθε κρίση είναι μια ακόμα ευκαιρία για την ΕΕ να αποτύχει στη διαχείρισή της —άλλοι βέβαια θα πουν πως με μέτρο τα βραχυπρόθεσμα συμφέροντα των ελίτ της, πρόκειται για σερί επιτυχιών.

Αυτή η χρήση των κρίσεων γεννά συνωμοσιολογικές εικασίες για την κατασκευή και την επινόησή τους τους από μοχθηρά κέντρα. Αλλά το αντίστροφο συμβαίνει. Είναι η αδιαφιλονίκητη ηγεμονία των ελίτ και η κατίσχυση της λογικής του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού που εξασφαλίζει πως κάθε φορά η στρατηγική ανάταξης που ακολουθεί μια κρίση γίνεται με τους δικούς τους όρους. Όταν η ηγεμονία αυτή δεν ήταν απόλυτη, π.χ. την δεκαετία του ‘30 μετά το κραχ στις ΗΠΑ, ή στο τέλος της χούντας στα καθ’ ημάς, μετά από κάθε κρίση η προκύπτουσα ανάταξη ήταν ένας συμβιβασμός που παραχωρούσε κάποιο έδαφος σε επίπεδο οικονομικής και πολιτικής δημοκρατίας στις υποτελείς τάξεις και στην δημοκρατία.

Και κάθε φορά που περνάει το κύμα της κρίσης, το νέο πλατό όπου θα σταθεί προς ώρας η καταβύθιση και ο εκβαρβαρισμός βαπτίζεται «νέα κανονικότητα». Τα μίντια αναλαμβάνουν να την κτίσουν σαν αφήγημα, σαν να ήταν γραμμική συνέχεια όσων προηγήθηκαν, σαν να ξαναπιάνουμε δήθεν το νήμα της ζωής μας από εκεί που αυτή η εξωγενής, και πάντως προς θεού όχι εγγενής στον καπιταλισμό ή συστημική, συνθήκη, το εκτόπισε προσωρινά. Για τον σκοπό αυτό κινητοποιείται το σύστημα «ενημέρωσης» το οποίο σε στιγμές έκτακτης ανάγκης μετατρέπεται σε εργαλείο ψυχολογικών επιχειρήσεων σε έναν ταξικό πόλεμο. Βραχίονες αυτών των psyops στις μέρες μας είναι τα εταιρικά ΜΜΕ, οι επιχειρήσεις των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης, και τα δίκτυα παραπληροφόρησης που ζουν πάνω στα και γύρω από τα δυο προηγούμενα.

Σε ότι αφορά την παρούσα πανδημική κρίση: Δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία πως η φάση της «κοινωνικής απομόνωσης» ήταν και μπορεί να ξαναγίνει απαραίτητη για την ασφάλεια των πολιτών. Πιστεύω στην αρχή της πρόληψης, και στο ότι η αντίδραση σε οριακούς κινδύνους πρέπει να είναι ταχύτατη, συντονισμένη και να σφάλλει προς την πλευρά της αυστηρότητας. Δεν έχω καμία επίσης αμφιβολία πως το μέτωπο της υποτίμησης της ασθένειας και της επίσπευσης της «επαναφοράς στην κανονικότητα» συμπυκνώνει το βαρύ πυροβολικό της ανερχόμενης παγκόσμια ακροδεξιάς. Η όλη σύλληψη της επιτάχυνσης της απόκτησης της «ανοσίας της αγέλης», είναι, όπως έχει παρατηρηθεί, ο ορισμός του επιδημιολογικού νεοφιλελευθερισμού. Ξεκινώντας από την Confindustria, τον ΣΕΒ της Ιταλίας, που έπαιξε κρίσιμο ρόλο στην καθυστέρηση της αντιμετώπισης του ιού και παίζει ενεργητικο ρόλο στην εκστρατεία επιστροφής των εργατών στις θέσεις τους, πιέζοντας για αυτό από την αρχή του lockdown ενώ οι θάνατοι ανέβαιναν εκθετικά.

Το βίντεο που έβγαλε η Confindustria του Bergamo, στα αγγλικά στις 28 Φεβρουαρίου ενώ η επιδημία απλωνόταν σαν πυρκαγιά στην περιοχή

Ανάλογα στις ΗΠΑ, όπου Ο Τραμπ, όταν δεν συνιστούσε στους πολίτες να παίρνουν αδοκίμαστα φάρμακα, ή να κάνουν ενέσεις χλωρίνης, σαμπόταρε την αντιμετώπιση της πανδημίας και άφησε στους κυβερνήτες των πολιτειών να βγάλουν τα κάστανα από τη φωτιά, ενθαρρύνοντας πυροβολημένους ακροδεξιούς με πυροβόλα όπλα να καταλάβουν τα κυβερνεία και να επιβάλουν το άνοιγμα της καραντίνας.

Το ίδιο και στη Βραζιλία όπου ο ακροδεξιός Πρόεδρος Μπολσονάρο με την βοήθεια φίλιων ΜΜΕ και του σοσιαλμιντιακού παρακράτους που έχει στήσει, διαδίδει παραπληροφόρηση και καλεί σε επιστροφή στη δουλειά ενώ οι θάνατοι πολλαπλασιάζονται με ταχύτατους ρυθμούς. Αν δει κανείς την αντίδραση στην καραντίνα του ακροδεξιού Vox στην Ισπανία και την αντιμετώπιση της πανδημίας με σκληρό αντι-επιστημονικό λόγο από όλη την ακροδεξιά. Η κανονικότητα της επιστροφής στην εργασία, είναι ο άτεγκτος καταναγκασμός των εργαζομένων για να μην χάνουν λεφτά οι εργοδότες. Καθώς νέοι και παλαιοί αποδιοπομπαίοι πληθυσμοί και ομάδες χρήζονται απαραίτητοι μεν, αναλώσιμοι δε. Η επίσπευση της εξόδου από την καραντίνα στην Ελλάδα με εκπληκτική παραμέληση των όσων η ίδια η κυβέρνηση διαμηνούσε προ λίγων εβδομάδων και έδερνε για την τήρησή τους προ ολίγων ημερών, είναι ενδεικτική της αποδοχής της ανθρωποθυσίας για οικονομικούς λόγους.

Η πανδημική κρίση δείχνει άλλη μια φορά, ακόμα πιο έντονα, πως έχουμε ένα παγκόσμιο και περιφερειακό οικονομικό σύστημα ανισόρροπο, ανίκανο να προγραμματίσει έστω και μεσοπρόσθεσμα και να εξασφαλίσει την διαθέσιμη εφεδρικότητα των απαραίτητων υποδομών και πόρων, οικολογικά καταστροφικό, κοινωνικά άδικο και με τους βασικούς πυλώνες της παγκόσμιας εποπτείας και παρακολούθησης αποσαρθρωμένους. Που κάθε τρεις και λίγο κλονίζεται και μεταφέρει το κόστος της επανασταθεροποίησής του στους πλέον αδύναμους οι οποίοι έχουν να επιλέξουν μεταξύ της ασθένειας και της πείνας.

Ένα σύστημα που μπορεί να διαχειριστεί έλλογα και να προστατεύσει τον πληθυσμό μόνο σκοτώνοντας και εκμηδενίζοντας τους ίδιους πληθυσμούς μέσω της φτώχειας: Αυτό είναι το «κανονικό».

Προετοιμάζεται έτσι ένας κόσμος όλο και υποτελέστερων τάξεων, όλο και πιο ολιγάριθμων «μεσαίων στρωμάτων» και όλο και πιο πλούσιων ολιγαρχών, στην πορεία για την πραγμάτωση μιας αποδημοκρατικοποιημένης δυστοπίας —διασταύρωση μεταξύ Elysium και Mad Max. Αυτή η κανονικότητα πρέπει να καταστραφεί δια παντός, γιατί αλλιώς αυτή η κανονικότητα θα καταστρέψει τα πάντα.

Όποιος ισχυρίζεται πως θέλει να μας επαναφέρει την κανονικότητα ρωτήστε τον «κανονικότητα για ποιον;».

Το κείμενο επιμελήθηκαν ο Αντώνης Γαζάκης και ο Στέλιος Χρονόπουλος

Επιτρέπεται η αναπαραγωγή και διανομή του άρθρου σύμφωνα με τους όρους της άδειας Attribution-ShareAlike 4.0 International (CC BY-SA 4.0)