Ναζισμός, μια βιολογική εσχατολογία

Η πολιτιστική επανάσταση του Ναζισμού
Johann Chapoutot
Μετάφραση: Γιώργος Καράμπελας
Πόλις 2021 | 384 σελίδες

Να γεμίσουμε τα στρατόπεδά μας με σκλάβους […], με δούλους που θα χτίσουν τις πόλεις μας, τα χωριά μας και τα αγροκτήματά μας, χωρίς να μας απασχολούν οι απώλειες όσες κι αν είναι.
Χάινριχ Χίμλερ

Ξέρουμε πως οι ναζί επιχείρησαν εμπράκτως -και σε τεράστια έκταση- να υλοποιήσουν αυτό το όραμα του Χίμλερ και κάτι παραπάνω. Γιατί, μαζί με την υποδούλωση όλων των «κατώτερων φυλών» πήγαινε και η ολοκληρωτική φυσική εξόντωση της «κατώτερης από τις κατώτερες φυλές», της εβραϊκής. Γι’ αυτούς, ο εκφυλισμός, που επέφερε τάχα και μόνη η παρουσία της, η εκμετάλλευση της ασύγγνωστης αγαθότητας και αφέλειας της νορδικής, της άριας φυλής από μέρους της την έκανε θανατηφόρο μολυσματικό παράγοντα. 

Στον ένα ή στον άλλο βαθμό, όμως, όλοι οι untermenshen, οι ποικίλοι υπάνθρωποι είναι επικίνδυνα μολυσματικοί. Η εμπειρία της Πολωνίας «ξεπερνά κάθε φαντασία. Θα ήταν ανώφελο να εκφράσει κανείς με λόγια ό,τι είδαμε […] βρωμιά, βρωμιά, βρωμιά».

«Τα χειρότερα τα βλέπει κανείς στο Judenmilieu, “το εβραϊκό περιβάλλον”, αληθινό “εκκολαπτήριο μικροβίων, βρωμιάς, ασθενειών”, όπου ζουν μόνο έντομα κι εγκληματίες κι όπου τα παιδιά περιγράφονται […] ως “καλλιέργεια φλυκταινών”» (σελ. 305).

Συνεπώς, οι Γερμανοί πρέπει να προσέχουν πολύ την επαφή τους με αυτά τα «τέρατα». Σε ό,τι αφορά ειδικά τους στρατιώτες, με μια σειρά διαταγών μεταξύ 1940-1941, η Βέρμαχτ, τα Waffen-SS και η γερμανική αστυνομία ενημερώνονται ότι «στην Ανατολή τα πάντα είναι θανάσιμα: η τροφή, το νερό, τα πηγάδια… αλλά και τα “πόμολα θυρών” ή, σε περίπτωση βασανιστικής δίψας τα “χερούλια αντλιών”, αντικείμενα που τα χειρίζονται οι εχθροί και ενδέχεται να έχουν μολυνθεί ή δηλητηριαστεί, γι’ αυτό και πρέπει να αποφεύγονται ή να μην αγγίζονται με γυμνά χέρια».

Γι’ αυτόν τον λόγο, στην Ανατολή γίνεται εκτεταμένη χρήση φλογοβόλων. Οι μολυσματικοί «ανθρωπο-αρουραίοι» δεν φτάνει να θανατώνονται, πρέπει να εξαφανίζονται μαζί με ό,τι ρυπαρό κουβαλούν γενετικά. 

Δεν πρόκειται για ιδεολογική επιλογή, αλλά για ένα «σωτήριο για την υγιή ανθρωπότητα πρόγραμμα». Με τα λόγια του Χίμλερ και πάλι,

«Είμαστε οι πρώτοι που λύσαμε το ζήτημα του αίματος με τις πράξεις μας […] Ο αντισημιτισμός είναι ζήτημα απολύμανσης. Η εξόντωση των μολυσματικών ψύλλων δεν είναι υπόθεση ιδεολογίας, αλλά υγιεινής. Ομοίως, ο αντισημιτισμός δεν υπήρξε ποτέ στα μάτια μας υπόθεση ιδεολογίας, αλλά υγιεινής -υπόθεση, παρεμπιπτόντως, που δεν θα αργήσει να διευθετηθεί. Σύντομα θα απαλλαγούμε από τις ψείρες μας» (σελ. 316). 

Πρόκειται, άραγε, για παραλήρημα; Δεν είναι βέβαιο. Όπως δείχνει το βιβλίο, αυτές οι διανοητικές -και, δυστυχώς, όχι μόνο- «ακρότητες» είναι μέρος μιας συνεκτικής κοσμοθεώρησης, την οποία, σε θεμελιώδη σημεία της, οι ναζιστές μοιράζονταν με ένα μεγάλο μέρος της δυτικής σκέψης και πρακτικής του καιρού τους. Ο «επιστημονικός» ρατσισμός και η εφαρμοσμένη ευγονική (όπου διέπρεψε π.χ. η σοσιαλδημοκρατική μεσοπολεμική Σουηδία) είναι δύο μόνο διαστάσεις μιας πλειοψηφικής, πολλές φορές, ιδεολογίας από τα τέλη του 19ου έως τα μέσα του 20ού αιώνα. 

Όπως σωστά το θέτει ο Chapoutot, «[π]αρά τον ελάχιστο χρόνο που είχε στη διάθεσή της, η πολιτιστική επανάσταση του ναζισμού επιτέλεσε εν μέρει το έργο της, πείθοντας άνδρες και γυναίκες ότι, σε ένα πλαίσιο έκτακτων απειλών κατά της Γερμανίας και της νορδικής φυλής, επιτρεπόταν η αξιοποίηση ενός ρεπερτορίου ιδεών και πράξεων των οποίων το άθροισμα ήταν βέβαια κάτι εξαιρετικό, αλλά που, αν τις πάρουμε μία προς μία, ανήκαν σε ένα μάλλον τετριμμένο σώμα της δυτικής κουλτούρας: χαρακτηριστικά παραδείγματα, η εκμετάλλευση του αλλογενούς, η αποικιοκρατία, ο ρατσισμός, ο αντισημιτισμός, ο ιμπεριαλισμός, η καταφυγή στη στρατιωτική βία, η ασφάλιση μιας ενδοχώρας ή ενός ζωτικού χώρου για την άντληση των τροφίμων και των πρώτων υλών που απαιτεί η ανάπτυξη και η επιβίωση του είδους» (σελ. 345). Και βέβαια ο καπιταλισμός, όπως το είχε θέσει ο Χορκχάιμερ: όποιος δεν θέλει να μιλήσει για τον καπιταλισμό, ας σωπαίνει για τον φασισμό. Γνώμη που συμμερίζεται και ο Σαπουτό, ο οποίος έχει αφιερώσει ένα προηγούμενο βιβλίο του, το Ελεύθερος να υπακούς, προκειμένου να δείξει πόσο πολλά το σύγχρονο μάνατζμεντ χρωστάει στην εμπειρία και της θεωρία της ναζιστικής διοίκησης.

Όταν ήμουν στο δημοτικό, στη Στουτγκάρδη, όπου οι γονείς μου ήταν από χρόνια, ως μετανάστες εργάτες, με είχε εντυπωσιάσει μια ταινία, που αφηγούταν τις περιπέτειες του Ζίγκφριντ, κορυφαίου καταγωγικού ήρωα των Γερμανών, από το έπος των Νιμπελούνγκεν. Ήταν, χωρίς σύγκριση, η αγαπημένη μου ταινία. Ο λόγος; Αυτό ακριβώς που οι ναζί επικαλούνταν ως βάση της θεώρησής τους για την φυλετική τους ιστορία. Ο Ζίγκφριντ σπουδαίος -ο πρώτος, με διαφορά- πολεμιστής, αλλά εξαιρετικά «αγαθός». Μια συμπαθέστατη φιγούρα -πρότυπο, που τον σκότωσαν οι προφανώς κακοί αντίπαλοί του -και εχθροί της Γερμανίας. Αυτοί οι άθλιοι και δειλοί εκφυλισμένοι, έμπλεοι της σημιτικής κακίας, που μολύνει και καταστρέφει καθετί ανώτερο και υγιές. 

Υπάρχουν όμως και πιο πρόσφατα και απτά παραδείγματα εγχειρημάτων, που στόχευσαν στην ολοκληρωτική εξολόθρευση της γερμανο-νορδικής φυλής. Σύμφωνα με τον Χίτλερ, ο Τριακονταετής Πόλεμος (1618-1648), όταν άπαντες συνασπίστηκαν εναντίον της Γερμανίας, σήμανε την θανάτωση του 85% του γερμανικού λαού -από 18 εκατομμύρια απέμειναν μόλις 3.5! 

Ο Τριακονταετής Πόλεμος υπήρξε πραγματικά ένα απίστευτο αποκορύφωμα βαναυσότητας. Θεωρείται πιθανό πως το 50% του γερμανικού πληθυσμού όντως εξοντώθηκε. Αυτό που αποκρύπτεται είναι πως, σε αυτόν τον πρώτο ολοκληρωτικό πόλεμο της ιστορίας, αντίστοιχες απώλειες δεν είχαν μόνο οι Γερμανοί, αλλά πολλοί από τους αντιμαχόμενους.

Για τους ναζιστές, η θυματοποίηση της φυλής τους υπήρξε καθοριστική στην δόμηση του θεμελιώδους επιχειρήματός τους. Η τερατώδης ριζοσπαστικοποίηση της ιδεολογίας τους  έβρισκε το θεμέλιό της στην αναστροφή της συνεπαγωγής: δεν ήταν οι ίδιοι επιθετικοί, αλλά μονίμως αμύνονταν. Είχαν ιερό καθήκον να υπερασπίσουν την πανταχόθεν και διαχρονικά απειλούμενη με εξαφάνιση ράτσα τους. 

Ακόμη κι ο Καντ επιβαλλόταν να επιστρατευθεί στον αγώνα αυτόν. Ο φιλόσοφος, που διατύπωσε την κατηγορική προσταγή («πράττε έτσι που η συμπεριφορά σου να μπορεί να καταστεί καθολικός νόμος») θα μπορούσε να το είχε πει κι έτσι: πράττε πάντα σαν Γερμανός, έτσι ώστε ο λαός σου να μπορεί να σε κάνει πρότυπο. Ο Χίτλερ ως εφαρμοσμένη περίπτωση της καντιανής ηθικής. 

Η φιλοσοφία άλλωστε δεν ήταν η πεμπτουσία της γερμανικής σκέψης; Δεν ήταν γενικά αποδεκτό ότι στη Γερμανία βρήκε την αποκορύφωσή της, την ύψιστη στιγμή της, κατά τον Έγελο; Σε μια άγρια πάλη που ξεκίνησε με τον άριο Πλάτωνα, για να καταλήξει στους εκφυλισμένους Στωικούς, μεταξύ των καθαρών φυλετικά ξανθών ινδοευρωπαίων και των επιμολυσμένων από τον σημιτισμό ανάξιων γόνων, η διαχρονική «αγαθότητα» -να τη, πάλι- των πρώτων σήμανε τη φυλετική τους ήττα. 

Η πορεία από την κοσμολογία των Αρχαίων, που αναφερόταν σε έναν κόσμο κλειστό, ιεραρχημένο και τελεολογικό, όπου το κάθε ον ή αντικείμενο έτεινε προς τη φυσική του θέση, στην κοσμολογία της Στοάς, που πρότεινε τη μονογενή και ενιαία θεώρηση μια ενωμένης ανθρωπότητας που χαρακτηρίζονταν από την ίση παρουσία του Ορθού Λόγου σε κάθε εκπρόσωπό της, σήμανε την ύπουλη διάβρωση της ελληνο-νορδικής ανωτερότητας.  

Ιστορία, που επαναλήφθηκε στις ειδικές γερμανικές συνθήκες, όταν το Ρωμαϊκό Δίκαιο επιβλήθηκε του αρχέγονου Γερμανικού. Το Ρωμαϊκό Δίκαιο, εισάγοντας την αρχή της ατομικής ιδιοκτησίας ακόμη και στη γη, καταλύει τις κοινοτικές βάσεις της νορδικής φυλετικής θέσμισης. Η κοινότητα παραδίδεται στο άτομο -ο εκφυλισμός ακολουθεί νομοτελειακά. Κι εδώ αρχίζουν οι εκπλήξεις. 

Οι ναζιστές θα εντάξουν στις κορυφαίες στιγμές της φυλετικής αντίστασης ακόμη και τον Πόλεμο των Χωρικών, θα δουν ως πρόγονό τους τον ίδιο τον Τόμας Μύντσερ. Οι Γερμανοί χωρικοί θα εξεγερθούν σε έναν αιματηρό πόλεμο εναντίον του Ρωμαϊκού Δικαίου! Η κομμουνιστική ανάγνωση της εξέγερσης αστοχεί κατ’ αυτούς, στο μέτρο που δεν αντιλαμβάνεται αυτήν τη φυλετική διάσταση των γεγονότων του 16ου αιώνα. 

Άλλωστε, οι κομμουνιστές δεν είναι παρά οι Εβραίοι του σήμερα. Και «ο φυλετικός πόλεμος που τους θέτει αντιμέτωπους με τη νορδική ανθρωπότητα μαίνεται, χωρίς καμιά διακοπή, εδώ και “6000 χρόνια”: ο μπολσεβικισμός του 20ου αιώνα είναι ο χριστιανισμός του 1ου αιώνα (και αντιστρόφως!), με τον ίδιο στόχο και τα ίδια τεχνάσματα (μια θεωρία ισότητας και οικουμενικότητας, ικανή να συστρατεύσει τις κατώτερες μάζες εναντίον των κυρίων τους […])» (σελ. 134).

Ας επανέλθουμε όμως στο Ρωμαϊκό Δίκαιο. Οι ναζιστές νομικοί κατηγορούν τη ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, μαζί με την εξάπλωση του καθολικισμού στη γερμανική επικράτεια, τη Γαλλική Επανάσταση και τη ναπολεόντεια αυτοκρατορία ως εκφάνσεις του ίδιου αιώνιου ιμπεριαλισμού. Οι πυλώνες του υπήρξαν ιστορικά, πρωτίστως, η Εκκλησία και το κράτος. Όπως σημειώνει ο κορυφαίος ιδεολόγος του ναζισμού, ο Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ, όλα έγιναν «για να πλουτίσουν με την απόκτηση γαιών, η Εκκλησία και το κράτος. [Έτσι} ιδιωτικοποίησαν ό,τι μέχρι τότε ήταν κοινοτικό, δηλαδή, αν όχι τη γη γενικά, τουλάχιστον τις κοινοτικές γαίες» (σελ. 74). «Στη ρωμαϊκού τύπου ιδιωτική ιδιοκτησία της γης αντιπαρατίθεται η κοινή ιδιοκτησία των Γερμανών, όπου ο χωρικός δεν είναι παρά ο καλλιεργητής και ο επικαρπωτής της γης, πραγματικός ιδιοκτήτης της οποίας είναι η κοινότητα του λαού […] Αντίθετα, το Ρωμαϊκό Δίκαιο μετέτρεψε σε αντικείμενα όχι μόνο τη γη αλλά και τους κατοίκους της, τους οποίους υποβίβασε σε δουλοπάροικους -δέσμιους των αρχόντων, πρώτα, και των τραπεζών μετά» (σελ. 76). 

Η γενεαλογία, λοιπόν, που περνάει από τους καθαρούς Άριους στον Σόλωνα και τον Κλεισθένη μέχρι τον Μύντσερ και τους Αναβαπτιστές, με πολλούς πρόσθετους αναβαθμούς, είναι η κατεξοχήν γερμανική γενεαλογία. 

Από την άλλη, οι Ρωμαίοι όδευσαν προς τον εκφυλισμό με πρώτη πράξη το ανακάτεμα πληβείων και πατρικίων, ήδη από τον 5ο π.Χ. αιώνα, με οριστική πράξη το διάταγμα του Καρακάλλα, το 218 μ.Χ., που έδωσε την ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη σε όλους τους κατοίκους της Αυτοκρατορίας, αυτό το άθλιο συνονθύλευμα που περιέχονταν στα όρια της. 

Η Επανάσταση, με την εμμονική αναφορά στην ισότητα ως μέγιστη αξία, υπήρξε καθοριστική στιγμή της εκφυλιστικής πορείας. Γι’ αυτό και ο Γκαίμπελς θα διακηρύξει ραδιοφωνικά την 1η Απριλίου του 1933, τη μεγαλύτερη νίκη του ναζισμού: «Σβήσαμε το έτος 1789 από τη γερμανική ιστορία». 

Αν, όμως, ο οικουμενικός εξισωτισμός είναι ο μέγιστος -και πιο ύπουλος- ιδεολογικός εχθρός, η επιστροφή στην κοινότητα είναι το αληθινό όπλο εναντίον του. Μια οργανική κοινότητα, που τίποτε δεν είναι ακατάλληλο, αν πρόκειται να την υπηρετήσει. Ακόμη και η αμφισβήτηση της μονογαμίας, η απόλυτη εξίσωση των «νόθων» με τα εντός γάμου παιδιά, η διευκόλυνση του διαζυγίου και αυτή ακόμα η κατάργηση του, τόσο συμβατικού, κατά τη γνώμη του Χίτλερ, μικροαστικού γάμου. Όλα αυτά είναι όχι μόνο θεμιτά, αλλά πολλές φορές αναγκαία, προκειμένου να γίνει πλήρως αποτελεσματική η ευγονική, η κάθαρση της φυλής. Η δημιουργία όχι του χιλιόχρονου Ράιχ, αλλά της χιλιόχρονης Gemeinschaft, της φυλετικής κοινότητας.

Ο Σαπουτό δείχνει πόσο η κοσμοθεωρία του ναζισμού είναι συνεκτική, ακόμη κι αν, σε πρώτη ματιά, μοιάζει με ασυνάρτητο παραλήρημα. Το ανείπωτο κακό, το Κακό, που αποτέλεσε η ναζιστική θηριωδία της άτεγκτης και βιομηχανικής εξόντωσης εκατομμυρίων ανθρώπων προκύπτει «ορθολογικά» από αυτήν την σφαιρική, περιεκτική και συνεκτική θεώρηση. Η οποία, γι’ αυτό και υπήρξε τόσο αποτελεσματική, τόσο πειστική. 

Αυτό που η Άρεντ αποκάλεσε κοινοτοπία του κακού πάτησε στη συγκεκριμένη τρομακτική συνοχή της ναζιστικής ιδεολογίας. Ο Χάιντεγκερ δεν «λάθεψε». Ήξερε πως αυτό που υποστήριξε τη δεκαετία του ’30 και δεν απαρνήθηκε ποτέ «έβγαζε νόημα».

Πρόκειται για το πιο ηχηρό σήμα κινδύνου. Το Κακό δεν έρχεται από δρόμους παράνοιας -είναι κοινότοπο. Δεν αποτελεί γέννημα «ψευδούς συνείδησης», αλλά πρακτικών και τελετουργιών, που πείθουν περισσότερο παρά επιβάλλουν –έστω κι αν πειθώ χωρίς επιβολή δεν μακροημερεύει. 

Το κείμενο του Χρήστου Λάσκου επιμελήθηκε ο Αντώνης Γαζάκης

Επιτρέπεται η αναπαραγωγή και διανομή του άρθρου σύμφωνα με τους όρους της άδειας Attribution-ShareAlike 4.0 International (CC BY-SA 4.0)