Marginalia Σημειώσεις στο περιθώριο 
Δέσποινα Παρασκευά-Βελουδογιάννη
Δικός σου άνθρωπος είναι εκείνος που συναντάς στις περισσότερες στιγμές της ζωής σου: τις μεγάλες, της πολιτικής συνειδητοποίησης, της ανακάλυψης και της γνώσης· της ιστορίας, εκείνου του κόκκινου νήματος που συνδέει το παρόν σου με το παρελθόν και το μέλλον σου και που ο δικός σου άνθρωπος σε πιάνει από το χέρι και σε οδηγεί να το ανακαλύψεις· του συλλογικού τώρα, που δένει την πολιτική με την ποίηση· του έρωτα· της απώλειας· της καθημερινής φθοράς, της μετριότητας και της γκρίνιας. Είναι τόσο μέσα, που σχεδόν παύεις να καταλαβαίνεις ότι είναι εκεί· είναι τόσο παρών, που σχεδόν σταματάς να τον βλέπεις. Η μουσική και η ποίηση που ακούσαμε από το πιάνο και τα χείλη του Θάνου Μικρούτσικου ήταν ένα κομμάτι της ατομικής και συλλογικής μας ιστορίας, τόσο αξεδιάλυτο από εμάς, όσο και οι στιγμές μας. Ο Θάνος Μικρούτσικος, ένας δικός μας άνθρωπος.
Κατερίνα Σεργίδου
Έφυγε ο τεράστιος Θάνος Μικρούτσικος. Γεμάτος, όρθιος, με όλες του τις νότες αγκαλιά. Έφυγε και πρόλαβε, δημόσια, θαρραλέα να μας αφήσει κουβέντες πολύτιμες, για τις πολλές ζωές που έζησε, για τους μουσικούς του χρόνους που διαστέλλονται, για τις πολιτικές του διαδρομές, για την αριστερά και τις μικρές νοθείες, έφυγε ζώντας κάθε λεπτό, όπως έλεγε τελευταία σε κάποιες συνεντεύξεις του, χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία, άφησε τη μουσική του, πολύτιμη κληρονομιά σε τρεις γενιές, και άλλες τόσες που θα έρθουν. Έφυγε υπέροχα μονάχος και μας άφησε μια μουσική που γράφτηκε για πάντα.
Είναι και αυτή η εικόνα του στο πιάνο και αυτή η φωνή που όμοια της δεν υπάρχει και που ποτέ δε θα ξεχάσουμε, μουσική υπόκρουση, εμβατήριο για τα ανήσυχα παιδιά, κεφάλαιο ολόκληρο της ζωής μας.
Έλεγε τον Ιούνιο σε μια συνέντευξη στην ΕφΣυν για τους 7 νάνους:
«Το ξεκίνημα γίνεται από ένα ακόρντο, το ίδιο, εδώ και 30 χρόνια. Το κομμάτι κρατάει περίπου 12 λεπτά και από ένα σημείο και μετά, στον λόγο της τιμής μου, δεν βρίσκομαι παρών. Δεν είμαι εκεί, δεν έχω καμία επαφή με τον κόσμο. Κι επειδή επικρατεί πάντοτε απόλυτη ησυχία, με διευκολύνει. Δεν έχω αίσθηση της πραγματικότητας, είμαι χαμένος εντελώς, δεν υπάρχει το κοινό. Καλύτερα, γιατί αν υπήρχε, θεωρώ πως θα ήμασταν ένα επίπεδο κάτω. Είναι το τραγούδι της ζωής μου.»
Σωτήρης Σιαμανδούρας
Ήταν ο αγαπημένος μου Έλληνας συνθέτης. Με τη μουσική του οι στίχοι έρχονται κατά κύματα. Κατακόκκινα κύματα που σε μουσκεύουν μέχρι το μεδούλι. Δυο κόκκινες Ρόζες, ένας άνθρωπος που δεν τον αφήνουν να βαδίζει, κάτι πιο βαθύ που με λερώνει… Αν δεν είχα ακούσει τους επτά νάνους, μπορεί να μην έφευγα τόσο στη ζωή μου, θα είχα ταξιδέψει πολύ λιγότερο. Καλό ταξίδι, λέμε.
Δήμητρα Αλιφιεράκη
Το όνομα «Θάνος Μικρούτσικος» μού ξυπνά απευθείας εκείνη την απορία κατά τις σχολικές «γιορτές» για το Πολυτεχνείο: Ήταν η εύφωνη παραφωνία μέσα στο σχολικό αφήγημα του μουσειοποιημένου αγώνα, μια εύρυθμη οργή, κάτι που ξέφευγε από τη βίαιη απόπειρα υπαγωγής του στον επίσημο σχολικό λόγο· μια απορία αντίστοιχη με εκείνη της πρώτης συνάντησης με τον Αναγνωστάκη και τον Καρυωτάκη μέσα από τα σχολικά εγχειρίδια. Μετά πέρασαν τα χρόνια, και (κάτι) καταλάβαμε.
Χρίστος Μάης
Πρώτη αυθόρμητη κοινωνική συνειδητοποίηση μέσω μελοποιημένου Καββαδία, η Ρόζα κάπου στο Λύκειο, όταν το μόνο που καταλάβαινα ήταν τα κομπιούτερς κι οι αριθμοί, ο μικρόκοσμος στις Γειτονιές της Αρμενοπούλου, η Καντάτα σε κάποιο μακρινό σουαρέ στα γενέθλια του Μήτσου του Κρανιά με τη γροθιά στο στομάχι των Γερόντων και του Ντικ… Χρόνια μετά το Κακοήθες μελάνωμα και ο Πλουμπίδης, αλλά και η Δίκοπη ζωή όποτε θυμάμαι αγαπημένους απόντες, ο Μικρούτσικος έχει σημαδέψει βαθιά διαφορετικές φάσεις και της δικής μου ζωής και μόλις σήμερα το συνειδητοποίησα…
Γιώργος Καλαμπόκας (1)
Το περιμέναμε καιρό, αλλά δεν προετοιμαστήκαμε. Πώς να προετοιμαστείς άλλωστε για μια τέτοια απώλεια. Και τι να πούμε σήμερα, που τα έχει πει όλα ο ίδιος.
Ο λόγος λοιπόν στον Θάνο Μικρούτσικο για ένα από τα διαμάντια του, ίσως το πιο προσωπικό από όλα. Αυτό που σημάδεψε ως ιδιοφυής συνθέτης, βιρτουόζος πιανίστας και υψηλής στάθμης ερμηνευτής, με τέτοιον τρόπο που κανείς, μα κανείς, δεν μπορεί να μιμηθεί ή έστω να πλησιάσει.
Διαλύοντας τη φόρμα, τον ρυθμό, και συνάμα διατηρώντας τον αριστοτεχνικά σε μια διαρκώς οριακή ερμηνεία, μια ασύλληπτη δραματική μουσική πρόζα: οι 7 νάνοι σε αυτό το υπερωκεάνιο με το περίεργο όνομα που ταξίδευε προς την Αυστραλία μεταφέροντας μετανάστες από την Ευρώπη.
Εδώ από την αυθεντική στούντιο εκδοχή. Χάνει ίσως τη συγκλονιστική εικόνα του να χτυπιέται ιδρωμένος μέσα σε λυγμούς πάνω στα πλήκτρα του, όπως στη ζωντανή εκτέλεση του κομματιού στο θέατρο Βράχων, αλλά δεν πειράζει – αρκεί η ακρόαση. Είναι γεμάτη εικόνες.
Αντώνης Γαζάκης
Τα Χριστούγεννα του ’91, μετά από προτροπή του πατέρα μου, απέκτησα τις Γραμμές των Οριζόντων, τη δεύτερη δηλαδή δισκογραφική ενασχόληση του Μικρούτσικου με τον Καββαδία (για την πρώτη, τον Σταυρό του Νότου, δεν είχα ιδέα, και θα άκουγα για πρώτη φορά εκείνον τον δίσκο μόλις πέντε χρόνια μετά, ως φοιτητής). Τραγουδούσαν οι αγαπημένοι μου τότε Νταλάρας και Β. Παπακωνσταντίνου, οι Κατσιμιχαίοι και ο ίδιος ο συνθέτης, του οποίου τη φωνή δεν θυμάμαι να είχα ξανακούσει ως τότε.
Ακόμη θυμάμαι την πρώτη φορά που άκουσα τους Εφτά Νάνους· ένα πρωινό των χριστουγεννιάτικων διακοπών που δεν είχα σηκωθεί από το κρεβάτι, ξύπνησα από την τόσο χαρακτηριστική ερμηνεία του τραγουδιού (πρώτη πλευρά του πρώτου δίσκου, πέμπτο κομμάτι) που έπαιζε στο πικάπ. Από εκείνη την ημέρα, και για τους επόμενους μήνες, δεν ξέρω κι εγώ πόσες φορές έπαιξα με τ’ αδέρφια μου εκείνα τα δύο βινύλια του διπλού δίσκου, τραγουδώντας από ένα σημείο και μετά κάθε τους στίχο, με τους Εφτά Νάνους να έχουν γίνει το πιο αγαπημένο μου κομμάτι.
Μελοποίηση ποιημάτων με συχνά κρυπτικούς στίχους, ενορχηστρώσεις που μπλέκαν τη τζαζ με το ροκ και το λαϊκό, ευφάνταστες μελωδίες, εμφανής διδασκαλία των τραγουδιστών που δεν τους είχα ξανακούσει να δίνουν τέτοιες ερμηνείες και, φυσικά, η δική του φωνή με την ιδιότυπη βιβλικότητά της· συνειδητοποιώ εκ των υστέρων ότι εκείνο το έργο συμπυκνώνει τα περισσότερα από τα χαρακτηριστικά αυτής της τόσο δημιουργικής πορείας. Πιο πολύ όμως αναγνωρίζω ότι αυτός είναι ο δίσκος που σημάδεψε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, όχι μόνο την εφηβεία μου, αλλά και ολόκληρη τη ζωή μου· λέμε πιο συχνά από ό,τι το νιώθουμε ότι η μουσική, και η τέχνη γενικότερα, μας ταξιδεύει -οι Γραμμές των Οριζόντων για μένα δεν ήταν απλά ένα καράβι, αλλά ολόκληρη Κιβωτός, και θα αρκούσαν μόνο αυτές για να ξεκινήσω αυτό το κείμενο σχεδόν αμέσως αφότου έμαθα ότι ο Θάνος Μικρούτσικος πέθανε.
Γιώργος Καλαμπόκας (2)
Είναι μια φόρμα που την απογείωσε ο Θάνος Μικρούτσικος. Μια από τις δύο, νομίζω, μέγιστες στιγμές της, το Ερωτικό.
Η ρυθμική βάση στέρεη, αμετακίνητη, κραταιά – παρούσα στην επιφάνεια του τραγουδιού, όχι στο βάθος.
Μέσα σε αυτή τη ρυθμική βάση, το μπάσο, άγριο, απότομο, μελωδικό, να ακούγεται δυνατά, για να κάνει αισθητή την παρουσία του. Και φυσικά το πιάνο, με δύναμη, ένταση, αλλά και μικρά μελωδικά γεμίσματα, να αφήνει τον απόηχό του να αιωρείται μετά από κάθε παύση.
Και πάνω σε αυτή τη ρυθμική βάση, στον ρυθμό ενός ζεϊμπέκικου, δυο μπουζούκια. Άλλοτε μαζί, άλλοτε αλληλοσυμπληρωματικά και άλλοτε σχεδόν σε αντιπαράθεση, να τρέχουν την ταστιέρα πάνω κάτω διαλύοντας κάθε φόρμα. Ξεκινώντας από διαφορετικά σημεία του ρυθμού, σαν να επαναστατούν στον ασφυκτικό κλοιό του, γεμίζοντας με απροσδόκητες μελωδικές φράσεις, μικρές, υπαινικτικές, που πάντα φαινομενικά σταματούν πριν το τέλος, κλιμακώνοντας την προσμονή ενός μελωδικού κρεσέντο.
Και ο Μητσιάς, με αυτή τη φοβερή φωνή να πετάει πάνω από τις νότες, με τα αυθάδικα ανοίγματα του στόματος στο τέλος των στροφών για να δώσει έμφαση, με τα μπάσα και τα μάγκικα σημεία του, με τα ριξίματά της αμέσως μετά τις κλιμακώσεις.
Τι φοβερή σύνθεση ρυθμού και μελωδίας, που τρέχουν παράλληλα, θαρρείς απομονωμένα, την ίδια στιγμή που συγκροτούν ένα αδιαχώριστο σύνολο. Τι απίστευτος συνδυασμός δύναμης, απλότητας και λυρισμού για να πλαισιώσεις τη συγκλονιστική αυτή ποιητική δημιουργία του τεράστιου Άλκη Αλκαίου.
Εμείς, μουσικοί δεν γίναμε, αλλά τουλάχιστον είχαμε την τύχη να φαλτσάρουμε πολλές φορές συναισθηματικώς ικανοποιητικά, καθώς επιχειρούσαμε -συνήθως με τον Πάνο και το απίστευτο παίξιμό του μπουζουκιού του- να καλύψουμε τη μωροφιλοδοξία μας να τραγουδήσουμε τις νότες αυτού του έπους.
ΥΓ 1: Βέβαια, τα πολύ μεγάλα τραγούδια, όχι όλα, αλλά μερικά ίσως, έχουν την τύχη να γνωρίσουν περισσότερες από μία, ίσως δύο, ίσως περισσότερες, “πρώτες”, αυθεντικές, εκτελέσεις. Κλασικές. Που να μην ξέρεις ποια να πρωτοδιαλέξεις. Εδώ, ζωντανά, μια άλλη πιρόγα, από τον Δημήτρη Μητροπάνο.
ΥΓ2: Δεύτερη μέγιστη στιγμή της φόρμας, η σπουδαία Ρόζα. Αλλά τι να πεις για αυτό το κομμάτι, σε ξεπερνάει. Ας απιστήσουμε απέναντι στην αψεγάδιαστη, συγκλονιστική, στούντιο εκδοχή, για να την ακούσουμε και να τη δούμε εκτελεσμένη όπως αντιστοιχούσε στην τραγική της φύση: ως κύκνειο άσμα του Δημήτρη Μητροπάνου. Τραγουδισμένη στο Ηρώδειο, κάτω από έντονη βροχή, μπροστά σε ένα πλήθος που δεν σάλευε, επενδυμένη στις απαντήσεις με μια φοβερά λιτή και δυνατή ηλεκτρική κιθάρα, σε ρυθμό αργό, θαρρείς για να ακολουθεί και να τονίζει το τραγούδισμα. Και ο Μητροπάνος να μοιάζει κατάκοπος, αδύναμος, με το σακάκι να κρέμεται πάνω του, και τη φωνή του σε συγκλονιστική αναντιστοιχία με την εικόνα του, αψεγάδιαστη. Όπως και το τελευταίο, ίσως, ζεϊμπέκικό του στους ήχους της Ρόζας μπροστά στο έκθαμβο κοινό.
Επιτρέπεται η αναπαραγωγή και διανομή του άρθρου σύμφωνα με τους όρους της άδειας Attribution-ShareAlike 4.0 International (CC BY-SA 4.0)
Προσθέστε σχόλιο