«Τα ρόδα κόβονται στα 2/3», Ειρήνη Ιωαννίδου: Το οδυνηρά ηδονικό του στίχου

Τα ρόδα κόβονται στα 2/3
Ειρήνη Ιωαννίδου
Εκδόσεις Σαιξπηρικόν, 2023 | 56 σελίδες

«Τα κορίτσια δεν λένε ποτέ την αλήθεια, κυρίως τα όμορφα»: ο πρώτος στίχος του πρώτου ποιήματος της συλλογής. Όχι ότι τα κορίτσια που γράφουν ποίηση ψεύδονται, ούτε θα τολμούσα να πω κάτι παρόμοιο για την Ειρήνη Ιωαννίδου. Αν και ο Ηλίας Πετρόπουλος χαρακτηρίζει τους ποιητές αρχιψεύταρους –αλλά είναι μια άλλη ιστορία το ψέμα.

Χωρίς, λοιπόν, να υποτιμούμε τη δύναμη και τη γοητεία του ψέματος, ας προσπαθήσουμε να μιλήσουμε για την αλήθεια μέσα από τη δεύτερη ποιητική απόπειρα της Ειρήνης. Για την αλήθεια που τις περισσότερες φορές μοιάζει με χαλίκι στο παπούτσι. 

Η Ιωαννίδου πήρε την απόφαση να εκτεθεί ξανά, αποτυπώνοντας μικρές ιστορίες, μπορεί και σύντομα ποιητικά αφηγήματα με τη μορφή απομνημονευμάτων. Σπανίως προσπαθεί να ερμηνεύσει και ακόμα πιο σπάνια αποχωρίζεται τις εμμονές της. Ποιητής χωρίς εμμονές δεν είμαι βέβαιος αν μπορεί να λογίζεται ποιητής. Είμαστε κυρίως οι εμμονές μας, αυτά που οι φιλόλογοι αποκαλούν συνήθως «μοτίβα». 

Η δεύτερη συλλογή της Ειρήνης Ιωαννίδου ξέρει να κρατάει συντροφιά. Διαμορφώνει συνθήκες ευαισθησίας που εκλείπουν από το ποιητικό τοπίο και σίγουρα από τον καιρό μας. Μια ευαισθησία σχεδόν αντιφατική που δεν φοβάται τους γρίφους: «Η ποίηση με ελεεί», γράφει στο τελευταίο της ποίημα. Λίγο πριν όμως δηλώνει ότι δεν βρίσκει την παραμικρή παρηγοριά στο ποίημα. Είναι όμως αντίφαση ή πρόκειται για τον πυρήνα της ίδιας της ύπαρξης;

Πρόκειται για το οδυνηρά ηδονικό του στίχου. Ποίηση που αναμετριέται με τη μνήμη και το ανελέητο του χρόνου. Μια μνήμη συμπαγής, τόσο που κόβεται με μαχαίρι. Και ο χρόνος ορέγεται αίμα, γράφει στη σελίδα 26. Το πάντα ελάχιστο και πάντα αδικαίωτο του χρόνου. Κι εμείς, να ξοδεύουμε φλύαρα τις ώρες μας.

Και πώς μετριέται ο χρόνος, αν όχι με την περιστροφή μας γύρω από τον ήλιο ή καλύτερα, με την περιστροφή της σελήνης γύρω από τον πλανήτη μας. Ο δίσκος της σελήνης αχνοφαίνεται σε κάθε σελίδα της συλλογής. Οι τρεις όψεις της: η ημισέληνος Κόρη, η πανσέληνος Μάνα και η σκοτεινή σελήνη Γριά, η μυστηριακή Εκάτη. Η αρχή της ζωής, η ωριμότητα και η ολοκλήρωση –όχι πάντα με τη μορφή του θανάτου. Και ο αρσενικός ήλιος-πατέρας φωτίζει την αιώνια θηλυκή αρχή: Μίλα μου για φεγγάρια, πες κι άλλα ψέματα, γράφει στη σελίδα 32.

Στη μυστική παράδοση της Δύσης η σελήνη συμβολίζεται και ως ρόδο (για να δικαιολογήσουμε κάπως τον τίτλο της συλλογής), αλλά και ως ανθισμένη πληγή, όπως ο πελεκάνος ταΐζει τους νεοσσούς απ’ τα αίμα των σπλάχνων του. Ίσως αυτό να είναι και το κατεξοχήν μυστικό των κοριτσιών: η αιμορραγία. Μεγάλωσα ανάμεσα σε γυναίκες και πάντα θυμάμαι τους τρόπους που μοιράζονταν το μυστικό της αιμορραγίας τους. Και για αυτή την αιμορραγία, υπαίτια είναι η Μήνης, η σελήνη.

Πόσο εύκολο όμως είναι να μιλήσεις για τις πληγές σου; Πόσο ευχάριστο να παρατηρείς την ανθοφορία σου, προσμένοντας από στιγμή σε στιγμή τον ακρωτηριασμό σου; Κάποτε η αιμορραγία γίνεται τόσο επίμονη που δεν υπάρχει επιστροφή. Είναι τότε που τα μάτια κοιτάζουν έκπληκτα μες στα σκοτεινά όσα συνέβησαν και όσα συμβαίνουν. Γιατί τα μάτια μας, λέει η Ιωαννίδου, αγαπούν το σκοτάδι. Ή προσπαθούν να συνηθίσουν το μπλε. Μπορεί το μπλε του αίματος ή εκείνο της μοναξιάς. Έτσι κι αλλιώς, πάντα τυφλή μας σημαδεύει η αγάπη, αναφέρει στη σελίδα 15. Ή άλλοτε, θέλεις να πετάξεις και τα φτερά μοιάζουν άχρηστα, γιατί κανείς δεν σου ’χει μάθει να πετάς.

Η Αγγελική, η Ανδρομάχη, η Ελένη και τα υπόλοιπα κορίτσια, ο πατέρας, ο Βιβάλντι, ο Γιάννης. Μπαλκόνια, κήποι και ταράτσες, θάλασσες, άσπρα βότσαλα και μια πήλινη γλάστρα. Εύστοχοι στίχοι, διαυγείς. Ποιήματα με περιεχόμενο και ευαισθησία. 

Η Ειρήνη Ιωαννίδου έχει ανάγκη να μιλήσει, να ησυχάσει το μέσα της. Και μιλάει. Μόνο που παραμένει άγνωστο αν ησυχάζει: «Αδύναμοι» σου απαντώ. «Άνθρωποι όμορφοι» επιμένεις.

Όσο για το ψέμα που αναφέρεται στην αρχή, όλοι μας λίγο-πολύ μεγαλώσαμε με απάνθρωπα παραμύθια. Και έχουμε την ψευδή εντύπωση ότι η ζωή είναι γιορτή.

Το κείμενο του Γιώργου Σαράτση επιμελήθηκε ο Αντώνης Γαζάκης

Επιτρέπεται η αναπαραγωγή και διανομή του άρθρου σύμφωνα με τους όρους της άδειας Attribution-ShareAlike 4.0 International (CC BY-SA 4.0)