Για την Κομμούνα του Παρισιού και τους φοιτητές

Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε σε δύο μέρη (1, 2) στα γαλλικά στο Germe, την ιστοσελίδα της «Ομάδας μελέτης και έρευνας του φοιτητικού κινήματος», από τον Alain Monchablon, ιστορικό και αντιπρόεδρο της Ομάδας. Η μετάφραση στα ελληνικά είναι της Ιωάννας Κασάπη.

Εν αρχή ην τα γεγονότα : Λιέγη 1865!

Aπό τις 29 Οκτωβρίου έως την 1η Νοεμβρίου 1865 συγκεντρώθηκαν στη Λιέγη του Βελγίου 1.400 ευρωπαίοι φοιτητές (συμπεριλαμβανομένων 170 αποφοίτων) για το πρώτο συνέδριο φοιτητών στην ευρωπαϊκή ιστορία. Η πρωτοβουλία προήλθε από τη γενική συνέλευση των φοιτητών της Λιέγης· αυτοί ανέλαβαν και την ορθή διεξαγωγή του συνεδρίου. Ο πρωταρχικός στόχος ήταν να ξεκινήσει μια ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με την κατάσταση του εκπαιδευτικού συστήματος στις ευρωπαϊκές χώρες, με έμφαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ώστε να προκύψει μια σειρά μεταρρυθμίσεων. Πρόκειται για μια πρώτη απόπειρα να δοθεί ο λόγος στο «διδακτικό σώμα», προκειμένου να ανοίξει ο δρόμος του εκδημοκρατισμού (ο όρος δεν χρησιμοποιείται καθαυτόν) στην εκπαίδευση. Οι εργασίες του συνεδρίου έχουν ήδη μελετηθεί και δημοσιευτεί . Θα περιοριστούμε εδώ στη συμμετοχή των Γάλλων φοιτητών σε αυτό το συνέδριο.

Αν οι Βέλγοι φοιτητές, και πρώτα απ’ όλα αυτοί της Λιέγης, αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος του συνεδρίου, οι Γάλλοι ήταν οι περισσότεροι από τους ξένους φοιτητές: εβδομήντα δύο Γάλλοι έναντι είκοσι Ολλανδών, οκτώ Μολδαβών-Βαλλαχίων, τεσσάρων από τα Γερμανικά κράτη, δύο Ισπανών. Προφανώς δεν υπήρχαν φοιτήτριες εκείνη την εποχή στις σχολές.

Οι φοιτητές της Λιέγης είχαν προγραμματίσει συζητήσεις στην Ολομέλεια και εργάζονταν σε επιτροπές, βάσει των πανεπιστημιακών κλάδων της Νομικής, των Φυσικών Επιστημών και της Ιατρικής. Στην πραγματικότητα είχε συγκεντρωθεί πληθώρα προτάσεων από τα επιμέρους τμήματα αναφορικά με την ανεξαρτησία του Πανεπιστημίου από το κράτος, τη δημιουργία περισσότερων εδρών, ιδίως στη Νομική, την υπεροχή του αστικού δικαίου έναντι του ρωμαϊκού, την εκτύπωση διαλέξεων, τη συμμετοχή φοιτητών στην εκλογή καθηγητών, τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων των κριτικών επιτροπών, την επέκταση ωρών λειτουργίας των βιβλιοθηκών, την προσφορά μαθημάτων ξένων γλωσσών, την εισαγωγή πρακτικών μαθημάτων, όπως της φυσικής και των οικονομικά των σιδηροδρόμων.

Γάλλοι φοιτητές στο Συνέδριο

Στην πραγματικότητα, οι θεαματικές παρεμβάσεις των Γάλλων έδωσαν στις συζητήσεις μια απροσδόκητη στροφή. Έφτασαν σε πομπή μια μέρα πριν από το συνέδριο, έδωσαν τον τόνο τραγουδώντας τη Μασσαλιώτιδα, και προκάλεσαν αίσθηση φορώντας καπέλα, σακίδια πλάτης, και με τις γενειάδες τους να ανεμίζουν στον άνεμο. Την επόμενη μέρα, κατά το άνοιγμα των εργασιών του συνεδρίου, απέρριψαν τις τρίχρωμες σημαίες που ήταν τοποθετημένες δίπλα στις πράσινες σημαίες των φοιτητών της Λιέγης και ζήτησαν αντ’ αυτών να τοποθετηθεί την κόκκινη σημαία. Έπειτα από αυτό το επεισόδιο αφαιρέθηκαν όλες οι σημαίες από την αίθουσα συσκέψεων. Οι τρεις από τις τέσσερις μέρες αφιερώθηκαν σε γενικές συζητήσεις, στις οποίες οι Γάλλοι και ιδιαιτέρως οι Παριζιάνοι ως Μπλανκιστές (Blanquists), διακρίθηκαν ιδιαίτερα. Παρά τις προειδοποιήσεις για την αποφυγή λεκτικών υπερβολών και εμπαθών διατυπώσεων, και παρά τις διαμαρτυρίες της πλειοψηφίας του κοινού που ζητούσε να παραμείνει η συζήτηση σε θέματα διδακτικής και εκπαιδευτικής φύσης, εκείνοι επέμεναν σε θέματα επαναστατικά.

Υλισμός

Πριν από την εξέταση των αμιγώς διδακτικών προβληματισμών, ο Ζερμέν Κασέ (Germain Casse) «πρώην φοιτητής νομικής» ζήτησε η συζήτηση «να περιστραφεί γύρω από το ζήτημα της προτεραιότητας του ανθρώπου ή του Θεού». Ένας άλλος ομιλητής, ο Βικτόρ Ζακλάρντ (Victor Jaclard), καθηγητής μαθηματικών και φοιτητής ιατρικής επέστρεψε σε αυτό το θέμα: «είναι πιθανό να κουράσαμε τη συνέλευση με κάποιες λεπτομέρειες που, κατά τη γνώμη μου, από τη μεταφυσική τους πλευρά μπορεί να μην είναι δημοφιλείς σε όλους», αλλά επέμενε πως έπρεπε πρωτίστως να ασχοληθούμε με τη σχέση του ανθρώπου με τον Θεό, ως εκ τούτου με τη σχέση ανάμεσα στη διδασκαλία και τη θρησκεία. Και ο Ζερμέν Κασέ προτείνει: «Να κηρύξουμε την καθολική θρησκεία εντελώς αναρμόδια σε θέματα διδασκαλίας. Να απαιτήσουμε τον πλήρη αποκλεισμό οποιουδήποτε ατόμου εκπροσωπεί σε οποιοδήποτε βαθμό τις ιδέες της θρησκείας που είναι οι ιδέες της μισαλλοδοξίας.» Υπάρχουν αρκετοί φοιτητές ιατρικής όπως οι Ντελμπουά (Delbois), Αλμπέρ Ρενιάρ (Albert Regnard), Πωλ Λαφάργκ (Paul Lafargue) που διακηρύσσουν επισήμως τον αθεϊσμό τους, τον υλισμό τους και τον ενθουσιασμό τους για τις ιδέες του Αύγουστου Κοντ (Auguste Comte), του Λιτρέ (Littré) και του Προυντόν (Proudhon) του «μεγάλου μας δασκάλου». Ο Ρενιάρ αντιμετώπισε τους αντιπροσώπους άμεσα, εξηγώντας ότι «δύο διαφορετικά πρότυπα καθοδηγούν δύο πολύ διαφορετικά στρατεύματα: το ένα, ακολουθεί μια παρηκμασμένη και εκφυλισμένη παντιέρα, με τα εμβλήματα του πνευματισμού, του βιταλισμού και της αντίδρασης, ενώ το άλλο κάτω από τη σημαία της δημοκρατίας φέρει τα συνθήματα της σύγχρονης εποχής: προόδος μέσω της επιστήμης, hoc signo vinces ».

Ρεπουμπλικανισμός, απόρριψη της αυτοκρατορίας

Ο Κασέ, ο οποίος αυτοχαρακτηριζόταν «ρεπουμπλικάνος» δήλωνε, καταγγέλλοντας την αυτοκρατορική εξουσία: «Το κράτος για μένα δεν υπάρχει, δεν το αναγνωρίζω, δεν αναγνωρίζω την εξουσία του». Ένας από τους Γάλλους φοιτητές αρνήθηκε να μιλήσει για γαλλική κυβέρνηση, αναφερόμενος μόνο στην «κυβέρνηση που βασιλεύει στη Γαλλία». Το περιστατικό αυτό προκάλεσε την αποχώρηση του αντι-προξένου της Γαλλίας.

Καταγγελία του Πανεπιστημίου

Ο Γκιστάβ Τριντόν (Gustave Tridon), φοιτητής νομικής, κατήγγειλε τις «άνυδρες-ξερές σπουδές» και την απουσία ακαδημαϊκών ελευθεριών. Ο Ευγένιος Προτό (Eugène Protot), πρώην φοιτητής νομικής, περιέγραφε τους καθηγητές να «κάθονται σαν σκελετοί στις καρέκλες τους. Η ανάσα της επανάστασης δεν πέρασε ποτέ πάνω από αυτά τα αποστειρωμένα κρανία». Μοιράζεται τις αναμνήσεις του ως φοιτητής νομικής: «Τα μαθήματα εκεί είναι τόσο βαρετά και τα δόγματα τόσο μισητά που μου φαίνεται πως ο χρόνος είχε σταματήσει». Εκφράζει τη λύπη του για το σεβασμό του ρωμαϊκού νόμου: «μνημείο της τυραννίας των μεγάλων δυνάμεων και της δουλείας του λαού». Συγκεκριμένα, κατήγγειλε πως «εξακολουθούμε να διδάσκουμε στο ζήτημα του γάμου τα ακραία δόγματα που μας έρχονται από τη ρωμαϊκή παράδοση: ο δεσποτισμός του άνδρα, η περιφρόνηση της γυναίκας αυτού του πλάσματος που όλοι αγαπάμε και σεβόμαστε και που θα θέλαμε να δούμε ίσο με τον άνδρα σε δικαιώματα και αξιοπρέπεια».

Όχι στις Μεταρρυθμίσεις! Ναι στην Επανάσταση!

Στις προτάσεις που διατυπώθηκαν για τη διδασκαλία ο Ευγένιος Προτό απάντησε εξ αρχής: «Ας το φωνάξουμε δυνατά, οι άνθρωποι έχουν σωτηρία μόνο στην επανάσταση, χωρίς επανάσταση δεν υφίσταται ευημερία, χωρίς ευημερία δεν υφίσταται εκπαίδευση». Φυσικά, όλοι οι Γάλλοι επιβεβαιώνουν έντονα το δικαίωμα του ανθρώπου στην εκπαίδευση. Αλλά η επανάσταση ήταν η απαραίτητη προϋπόθεση για οποιοδήποτε έργο μεταρρύθμισης. Ο ίδιος ο Προτό τάχθηκε στη συνέχεια εναντίον της δωρεάν εκπαίδευσης, της οποίας το τελικό κόστος θα βάραινε τους πολίτες που ήταν ήδη επιβεβαρυμένοι με αδικαιολόγητα υψηλή φορολογία. Επιπλέον, η δωρεάν εκπαίδευση θα ήταν ένα προνόμιο από το οποίο τα εργαζόμενα παιδιά των απλών ανθρώπων δεν θα μπορούσαν να επωφεληθούν «Τι σημασία έχει να δώσουμε σε όλους από μια μπάλα, αν υπάρχουν άνθρωποι χωρίς πόδια, δηλαδή χωρίς δικαιώματα;».

Ωστόσο, σε όσους περίμεναν συγκεκριμένες προτάσεις και αιτήματα από τους συνέδρους, οι Γάλλοι φοιτητές απάντησαν δια στόματος του Προτό: «Αυτό που εκφράστηκε σε αυτό το βήμα ως η επιθυμία των Γάλλων φοιτητών είναι μόνο ορισμένες μεταρρυθμίσεις και η δημιουργία εδρών στην πολιτική οικονομία. Ούτε οι φίλοι μου ούτε εγώ υποστηρίζουμε αυτήν την επιθυμία. Έχουμε υποφέρει πάρα πολύ από τις ατέλειες των σχολών μας. Τους ζητήσαμε μία εμπεριστατωμένη επιστημονική γνώση και υψηλές αρχές, μας δίδαξαν μόνο το κενό. Οι σχολές μας δεν είναι καν ανοιχτές προς βελτίωση. Αφήστε όσους στέλνουν τις αναφορές και τα αιτήματα τους στη Γερουσία, να της ζητήσουν να τελειοποιήσει το Σύνταγμα. Εμείς δεν θέλουμε να τελειοποιήσουμε τίποτα από αυτό που ήδη υπάρχει, δεν ζητάμε τίποτα».

Και στο τέλος του Συνεδρίου, ο Αριστίντ Ρέι (Aristide Rey) ως αντιπρόεδρος των Γάλλων φοιτητών, επεσήμανε: «δεν θα ληφθεί απόφαση από την οποία να μπορεί να συναχθεί ότι έχει συνταχθεί ή γίνει αποδεκτό οποιοδήποτε αίτημα. Δεν υπάρχει τίποτα να ζητήσετε από μια κυβέρνηση που μας έχει βάλει τη θηλιά στο λαιμό μας. Δεν δεχόμαστε να περάσουμε από μια σκληρή ή εξευτελιστική και ταπεινωτική ήττα υπό τους δασκάλους της Γαλλίας, εμείς που αναγνωρίζουμε το δόγμα του “potius mori quam foederi” ».
Ένας άλλος Γάλλος φοιτητής, ο Έντουαρντ Λόσον (Edouard Losson), διευκρίνισε ότι το κύριο αποτέλεσμα του συνεδρίου οφείλει «να ειπωθεί μια και καλή: η νεολαία είναι επαναστατική και το μέλλον σοσιαλιστικό».

Οι δηλώσεις των Γάλλων φοιτητών βρήκαν εντυπωσιακή απήχηση. Για μια εβδομάδα οι βελγικές εφημερίδες απαγορεύτηκαν στη Γαλλία. Οι αρχές, οι βελγικές, οι γαλλικές καθώς και οι πνευματικοί κύκλοι ζητούσαν εξηγήσεις.

Ο Χοφσμίντ (Hoffschmidt) από τη Λιέγη, πρόεδρος της καταληκτικής φοιτητικής συνεδρίασης την 1η Νοεμβρίου, αναφέρει πως οι Γάλλοι φοιτητές «θα χρειαστούν θάρρος όταν επιστρέψουν στις σχολές τους καθώς θα έρθουν αντιμέτωποι με διώξεις και ποινές». Ένας από τους Γάλλους, ο Ζακλάρντ (Jaclard) είχε επίσης δηλώσει «Ξέρω ότι υπάρχουν αυτιά εδώ που με ακούνε για να πάνε να με καρφώσουν κάπου». Κι όντως επτά από τους γάλλους φοιτητές εκδιώχθηκαν από το Πανεπιστήμιο, κατά την επιστροφή τους από τη Λιέγη: ο Μπιγκουρντάν (Bigourdan), ο Κασέ, ο Ζακλάρντ, ο Λαφάργκ, ο Λόσον, ο Ρενιάρ και ο Ρέι .

Πέντε χρόνια αργότερα… στην Κομμούνα

Τον Μάρτιο του 1871, λίγο περισσότερο από πέντε χρόνια αργότερα, ξέσπασε η Κομμούνα του Παρισιού. Μεταξύ των Κομμουνάρων, βρίσκουμε στο πρόσφατο εγχειρίδιο «Η Κομμούνα του Παρισιού 1871: τα δρώντα υποκείμενα, το συμβάν, οι χώροι» από τις εκδόσεις «Ατελιέ 2021» τα ακόλουθα ονόματα των Γάλλων συμμετεχόντων στο συνέδριο της Λιέγης:

• Κασέ (Casse Germain): Διοικητής τάγματος κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, υποψήφιος στις συμπληρωματικές εκλογές της Κομμούνας στις 16 Απριλίου, παρότι βρισκόταν στο Μπορντό από τον Μάρτιο, προσκολλημένος στον Πασχάλ Γκρουσέτ (Paschal Grousset), αντιπρόσωπο για τις εξωτερικές σχέσεις της Κομμούνας. Δεν διώχθηκε μετά την Κομμούνα.
• Γκρανζέρ (Granger Ernest): Διοικητής του 159ου τάγματος της Εθνικής φρουράς κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, με εντολή από την Κομμούνα να φέρει επειγόντως στο Παρίσι τον Μπλανκί (Blanqui) που βρισκόταν στο Λοτ (Lot)· δεν το κατόρθωσε παρ όλες τις προσπάθειές του. Ο Μπλανκί είχε συλληφθεί με εντολή του Θιέρσου (Thiers) και ο Γκρανζέρ απέτυχε να οργανώσει τη φυγή του.
• Ζακλάρ (Jaclard Victor): διοικητής τάγματος κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, εκλεγμένος αναπληρωτής δήμαρχος του 18ου, παραιτήθηκε στις 26 Μαρτίου. Διορίστηκε αρχηγός της 17ης ομοσπονδιακής λεγεώνας για να αντικαταστήσει τον Ροσέλ, οπότε αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Διορίστηκε έπειτα γενικός επιθεωρητής οχυρώσεων. Μαχητής κατά τη διάρκεια της «ματωμένης εβδομάδας », συνελήφθη, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη.
• Λαφάργκ (Lafargue Paul): στο Μπορντό κατά τη διάρκεια της Κομμούνας, εκτός από μια σύντομη θητεία στο Παρίσι τον Απρίλιο, ήταν υποψήφιος για τις δημοτικές εκλογές προς υποστήριξη της Κομμούνας. Στη συνέχεια έφτασε στην Ισπανία.
• Λοσόν (Losson Edouard Auguste): επέστρεψε στη Λιλ μετά τον αποκλεισμό του από το Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Τον Μάρτιο του 1871 δημιούργησε μια Ρεπουμπλικανική σοσιαλιστική κεντρική επιτροπή που υποστήριξε την Κομμούνα και ήταν αρχισυντάκτης του «Εργαζόμενου του Βορρά». Καταδικάστηκε σε φυλάκιση δύο ετών.
• Προτό (Protot Eugène): εκλέχθηκε από το 11ο διαμέρισμα της Κομμούνας εκπρόσωπος για τη δικαιοσύνη. Τραυματισμένος σοβαρά κατά την «Ματωμένη Εβδομάδα», κατάφερε να φτάσει στην Ελβετία.
• Ρενιάρ (Regnard Albert): Χειρουργός κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, γενικός γραμματέας της Νομαρχιακής αστυνομίας κατά τη διάρκεια της Κομμούνας. Κατάφερε να φτάσει στο Λονδίνο.
• Ριγκό (Rigault Adolphe): Εκλέχθηκε στην Κομμούνα από το 8ο διαμέρισμα εκπρόσωπος στη Γενική Ασφάλεια και στη συνέχεια εισαγγελέας και ως εκ τούτου υπεύθυνος των ομήρων. Συνελήφθη και εκτελέστηκε στις 24 Μαΐου στην οδό Γκέι Λούσακ (Gay Lussac).
• Τριντόν (Tridon Gustave): Μέλος της Συνέλευσης του Μπορντό που παραιτήθηκε, εκλέχθηκε στο 5ο διαμέρισμα. Παρά την κατάσταση σωματικής εξάντλησης, συμμετέχει στην εκτελεστική επιτροπή. Νοσηλευόμενος με ψεύτικο όνομα μετά τη «Ματωμένη Εβδομάδα», κατάφερε να φτάσει στο Βέλγιο όπου πέθανε στις 30 Αυγούστου.

Οι φοιτητές διχασμένοι στα γεγονότα της Κομμούνας;

Για τους φοιτητές κατά τη διάρκεια της Κομμούνας καθώς και για το ίδιο το Πανεπιστήμιο διαθέτουμε ελάχιστα στοιχεία. Η έρευνα του Ζαν Κλοντ Καρόν (Jean Claude Caron) για τη «ρομαντική γενιά» τελειώνει το 1851 , ενώ η μελέτη του Πιέρ Μουλινιέρ (Pierre Moulinier) ξεκινά το 1881. Οι ακόλουθες γραμμές είναι επομένως μια σύντομη περιγραφή μιας έρευνας που μένει να διεξαχθεί.

Ήδη ολιγάριθμοι, πολλοί από τους φοιτητές εγκατέλειψαν την πρωτεύουσα κατά τη διάρκεια της εξέγερσης, γεγονός που εξηγεί το ειρωνικό σχολίο ενός αστού Παριζιάνου «στο Καρτιέ Λατέν οι χήρες των φοιτητών, που επέστρεψαν στις επαρχίες, είναι απαρηγόρητες».
Μετά τις 18 Μαρτίου, βρίσκουμε τους φοιτητές σε προσπάθεια να συμφιλιωθούν με τις Βερσαλλίες. Αυτό σημειώνει στο ημερολόγιο του ένας αστός Παριζιάνος: «Στις 24 Μαρτίου, τριακόσιοι φοιτητές που συγκεντρώθηκαν στη σχολή Ιατρικής είχαν ψηφίσει μια δήλωση πολέμου προς την Κεντρική Επιτροπή, κι αρνούνταν στην εθνική συνέλευση, την οποιαδήποτε συνενοχή με την αντίδραση».

Αυτό το επιβεβαιώνει και ο Μπερνάρ Νοέλ (Bernard Noel) στο Λεξικό της Κομμούνας: «Η φοιτητική νεολαία, συγκεντρωμένη στο αμφιθέατρο της Ιατρικής Σχολής, θεωρώντας ότι η Κεντρική Επιτροπή έχει υπονομεύσει την καθολική ψηφοφορία, δηλώνει ότι έχουν κοινό σκοπό με τους εκπροσώπους και τους δημάρχους του Παρισιού, και ότι είναι έτοιμη να πολεμήσει μαζί τους με κάθε τρόπο ενάντια στην Επιτροπή χωρίς λαϊκή εντολή. Υποστηρίζει επίσης ότι αρνείται κάθε είδους συνενοχή με την αντίδραση, ότι σκοπεύει να αποκρούσει κάθε απόπειρα πραξικοπήματος που προέρχεται από την εξουσία και θέλει να διατηρήσει τη δημοκρατία πλήρη ενιαία και αδιαίρετη. Παρίσι, 24 Μαρτίου 1871» . Παραμένει άγνωστο εάν υιοθετήθηκε μια νέα θέση την επομένη των εκλογών που διοργάνωσε η Κομμούνα στις 26 Μαρτίου.

Ο ίδιος αστός κύριος του Καρτιέ Λατέν μας αναφέρει πως τον Απρίλιο, ενώ το Πολυτεχνείο ετοιμάζεται να κλείσει λόγω απουσίας των φοιτητών, οι καθηγητές της Ιατρικής σχολής αποφάσισαν τη μη συνέχιση της διδασκαλίας των μαθημάτων τους. Σύμφωνα με τον συγγραφέα μας, «ταυτόχρονα κάλεσαν τους φοιτητές για σήμερα (24 Απριλίου) στο μεγάλο αμφιθέατρο της ιατρικής σχολής, προκειμένου να έχουν τη γνώμη τους για την αναδιοργάνωση της ιατρικής εκπαίδευσης. Όλοι έσπευσαν, αλλά απέρριψαν την έκκληση του Κομμούνας με κραυγές υπέρ της Ρεπουμπλίκ!». Ο ίδιος ο Βαγιάντ (E. Vaillant), αντιπρόσωπος για ζητήματα εκπαίδευσης συμμετείχε και παρουσίασε ένα σχέδιο «δημοκρατικής μεταρρύθμισης των ιατρικών σπουδών», σύμφωνα με την αναφορά στο όνομά του στο πρόσφατο Η Κομμούνα του Παρισιού 1871.

Στη συνέχεια, ο Ζιλ Βαλέ στην Κραυγή του λαού (Jules Vallès, Cri du Peuple) δημοσίευσε στις 14 Μαΐου ένα μανιφέστο της Ρεπουμπλικανικής Ομοσπονδίας Σχολών, με ημερομηνία την 8η Μαΐου. Δεν γνωρίζουμε επακριβώς πότε χρονολογείται η σύσταση της Ομοσπονδίας. Το μανιφέστο απευθύνεται σε όλες τις Σχολές της Γαλλίας. Δηλώνει εξαρχής: «από την αρχή σκεφτήκαμε να σας προσκαλέσουμε σε ένα κοινό έργο», χωρίς περαιτέρω διευκρινίσεις. Αυτό που ακολουθεί είναι λιγότερο μια απολογία για την Κομμούνα παρά μια καταγγελία των Βερσαλλιών, τον μη δημοκρατικό χαρακτήρα και την επιθυμία της για εκδίκηση. Αφού ανέφερε τις διάφορες προσπάθειες συμβιβασμού μεταξύ της Κομμούνας και των Βερσαλλιών, το μανιφέστο κάλεσε τους «επαρχιακούς» φοιτητές να υποστηρίξουν το κίνημα τους και κατέληξε: «Ε λοιπόν, σύντροφοι, στα όπλα, και οι Ρεπουμπλικάνοι δεν δεσμεύονται να πολεμήσουν μεμονωμένα τα σφάλματα του 1848 και του 1851 τα οποία η Γαλλία και η ελευθερία εξακολουθούν να θρηνούν! Η Ένωση είναι δύναμη! Ζήτω η Δημοκρατία!». Ακολουθεί η διεύθυνση της Ομοσπονδίας στο «μικρό αμφιθέατρο της Ιατρικής Σχολής», καθώς και μια ονομαστική λίστα υπογραφόντων φοιτητών φαρμακευτικής, φυσικών επιστημών, σχολής ορυχείων, ιατρικής, καλών τεχνών και νομικής. Η σύγκριση αυτών των ονομάτων με τις βιογραφικές αναφορές στο «Βιογραφικό λεξικό του γαλλικού εργατικού κινήματος» του Μετρόν καθιστά δυνατή μια μερική αναγνώριση τουλάχιστον κάποιων ονομάτων. Ωστόσο, η απουσία ονομάτων και ημερομηνιών γέννησης καθώς και άλλων λεπτομερειών δεν μας δίνει τη δυνατότητα να εξάγουμε γενικευμένα συμπεράσματα.

Η ιστορία των φοιτητών υπό την Κομμούνα απομένει να συμπληρωθεί, ερευνηθεί και γραφτεί από τις επερχόμενες γενιές ερευνητών.

Το κείμενο επιμελήθηκαν οι Κατερίνα Σεργίδου και ο Στέλιος Χρονόπουλος

Επιτρέπεται η αναπαραγωγή και διανομή του άρθρου σύμφωνα με τους όρους της άδειας Attribution-ShareAlike 4.0 International (CC BY-SA 4.0)