Σωτήρης Σιαμανδούρας 
Εδώ και χιλιάδες χρόνια, το κυριότερο όπλο του βιαστή υπήρξε η ντροπή του θύματος. Αυτό πιστοποιεί η ιστορία για τον βιασμό της Λουκρητίας, που αποτελεί το συμβάν με αφετηρία το οποίο εκτυλίσσονται τα γεγονότα που οδηγούν στην έξωση των βασιλέων και τη θεμελίωση της ρωμαϊκής δημοκρατίας. Τα γεγονότα τοποθετούνται περίπου το 508 π.Χ. και καταγράφονται σε διάφορες πηγές, ωστόσο ένας μακιαβελιστής σαν κι εμένα τα συναντά λογικά στον Τίτο Λίβιο (Ab Urbe condita libri, Ι, 58-59). Η αφήγηση αυτή έχει ιδιαίτερη αξία και θα δούμε γιατί.
Όταν ο Σέξτος, πρίγκιπας διάδοχος, εισβάλει νύχτα στο δωμάτιο της Λουκρητίας, κρατά ένα μαχαίρι με το οποίο την ακινητοποιεί και την απειλεί. Η Λουκρητία όμως δεν υποχωρεί σε αυτό. Η Λουκρητία υποκύπτει μόνο όταν ο βιαστής την απειλεί ότι θα τη βιάσει, θα τη σκοτώσει, θα σκοτώσει έναν υπηρέτη της και θα πει ότι τους βρήκε μαζί στο κρεβάτι. Στο σημείο αυτό εντοπίζουμε για πρώτη φορά την ντροπή του θύματος ως το αποτελεσματικότερο όπλο του βιαστή, αποτελεσματικότερο και από τη βία. Η σεξουαλική πράξη εκτός γάμου και με κάποιον κατώτερο, έναν υπηρέτη, θεωρείται ντροπή, η οποία μάλιστα νομιμοποιεί την επί τόπου εκτέλεση από κάποιον που δεν είναι καν μέλος της οικογένειας. Με αυτή την έννοια, το πρώτο όπλο του βιαστή είναι η πατριαρχία. Το σώμα της Λουκρητίας γίνεται λεία γιατί εξαρχής δεν της ανήκει. Εάν η ερωτική συνεύρεση αναγνωριζόταν ως καθαρά δική της υπόθεση, ο Σέξτος δεν θα μπορούσε να την εκβιάσει.
Έχοντας επιβιώσει από τον βιασμό, η Λουκρητία αποφασίζει στη συνέχεια να αποκαλύψει το γεγονός στα αρσενικά μέλη της οικογένειας. Εκείνοι την πιστεύουν. Το ηθικό δίδαγμα όμως είναι διαφορετικό. Για τη ρωμαϊκή αφήγηση του βιασμού, η ίδια η γυναίκα θα πρέπει να εσωτερικεύσει την ντροπή και να επιβάλει μόνη της την τιμωρία στον εαυτό της, απαλλάσσοντας την πατριαρχική εξουσία από κάθε ενοχή. Έτσι, ενώ απαλλάσσει τον εαυτό της από την αμαρτία, δεν θεωρεί ότι η αθωότητά της αρκεί για να την απαλλάξει από την ποινή του θανάτου. Και μάλιστα, την αυτοκτονία της την παραδίδει ως πρότυπο για όλα θύματα του μέλλοντος. Αφαιρεί λοιπόν η ίδια τη ζωή της, στρέφοντας ένα μαχαίρι στην καρδιά της. Με τον τρόπο αυτόν, αυτοτιμωρείται για την αποκάλυψή της. Και πάλι η ντροπή, η ενοχή, η πατριαρχία, φανερώνονται ως το κύριο όπλο του βιαστή. Στο εξής, όποιο θύμα θελήσει να αποκαλύψει τον βιασμό του, θα πρέπει και να αυτοκτονεί!
Στη συνέχεια, ο Βρούτος αφαιρεί το μαχαίρι από το κορμί της Λουκρητίας και πάνω στο αίμα ορκίζεται και ορκίζει τους συγκεντρωμένους να εκδικηθούν τον βιασμό και να εκδιώξουν τους βασιλείς της Ρώμης. Με τον τρόπο αυτό, το ταμπού της σεξουαλικής συνεύρεσης και του αίματος ανάγεται σε όριο που διακρίνει την τυραννία από τη δημοκρατία. Ο καταγωγικός μύθος της ρωμαϊκής δημοκρατίας, το πρότυπο των δυτικών μεικτών δημοκρατιών, είναι η ιστορία της αποκάλυψης ενός βιασμού και της εκδίκησης του. Δυστυχώς όμως, δεν είναι μόνο αυτό.
Όπως και σε πολλές επαναστάσεις που ακολούθησαν στους αιώνες, παρά τον ρόλο των γυναικών σε αυτές, η νίκη της δημοκρατίας δεν είναι απαραίτητα για όλους. Μπορεί να αποτελεί ταυτόχρονα νίκη του πατριαρχικού νόμου. Κάπως έτσι καρατομείται η Ολυμπία ντε Γκουζ. Μια τομή σε ένα επίπεδο δεν συνεπάγεται τομή σε όλα τα επίπεδα. Έτσι, η δημοκρατία παρουσιάζεται να εκδικείται μεν τον βιασμό, αλλά να καταδικάζει τα θύματα στη σιωπή. Μπορούν να μιλήσουν και ο βιαστής θα τιμωρηθεί, αλλά μόνο με τίμημα και τη δική τους καταισχύνη που φτάνει μέχρι την αυτοκτονία. Η δε απονομή ακόμη και αυτής της «δικαιοσύνης» παραμένει ανδρικό προνόμιο.
Στο φως αυτής της ιστορίας μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα μια όψη τουλάχιστον της σημασίας του #metoo, που έρχεται να σπάσει μια σιωπή τουλάχιστον 2500 χρόνων και να αμφισβητήσει την πατριαρχική προσταγή που αποδίδεται στη Λουκρητία. Πρόκειται για τομή στη «μακρά διάρκεια», τομή ποιοτική ιστορικής σημασίας. Το θύμα δεν πρέπει να νιώθει ενοχές, ο βιασμός είναι καταισχύνη μόνο για τον θύτη και η δημοκρατία πρέπει να είναι για όλες. Ο πολιτισμός μας φαίνεται έτοιμος να κάνει ένα τεράστιο βήμα μπροστά αποκαθιστώντας επιτέλους πραγματικά τη Λουκρητία. Λογικό να ενοχλούνται οι επίγονοι του Σέξτου.
Επιτρέπεται η αναπαραγωγή και διανομή του άρθρου σύμφωνα με τους όρους της άδειας Attribution-ShareAlike 4.0 International (CC BY-SA 4.0)
Προσθέστε σχόλιο