Ξορκίζοντας την επανάσταση: Ένα σχόλιο για τη βιβλιοπαραγωγή του Μάη στα 50 του χρόνια

Κάθε επέτειος προσφέρεται για αναστοχασμό των γεγονότων τα οποία «εορτάζονται». Πολύ περισσότερο όταν η επέτειος είναι στρόγγυλη. Και η έκδοση βιβλίων σχετικά με αυτά τα γεγονότα αποτελεί έναν από τους κλασικούς τρόπους αναστοχασμού. Αυτό έγινε και πέρσι με τη συμπλήρωση ενός ολόκληρου αιώνα από τη Ρωσική Επανάσταση.

Κάτι ανάλογο θα ήταν αναμενόμενο και τώρα, με τη συμπλήρωση μισού αιώνα από τον Μάη του ’68. Μόνο που δεν συνέβη. Ουσιαστικά, μόλις και μετά βίας ένα καινούργιο βιβλίο που αναφέρεται σε αυτό το συμβάν έχει προστεθεί στην ελληνική βιβλιογραφία. Και το σκορ αυτό είναι φτωχό όχι μόνο συγκρινόμενο με την εκατονταετηρίδα του 1917, αλλά και με τα βιβλία που είχαν εκδοθεί για το 1968 πριν από δέκα χρόνια, με αφορμή τη συμπλήρωση σαράντα ετών από την επανάσταση της νεολαίας.

Με μια γρήγορη ματιά, λοιπόν, μπορούμε να δούμε ότι το 2008 βγήκαν τουλάχιστον οχτώ βιβλία (τόσο για τότε όσο και για τώρα, δεν μετράμε το βιβλίο των Κρις Χάρμαν [Chris Harman], Πάνου Γκαργκάνα και Μαρίας Στύλλου Μάης ’68: Η επιστροφή της επανάστασης, που πρωτοβγήκε το 1998 κι έκτοτε ανατυπώνεται, ίσως με κάποιες αλλαγές, κάθε δέκα χρόνια από τις εκδόσεις Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο). Έχουμε και λέμε: το λεύκωμα των Σερζ Ζουλί [Serge July] και Ζαν-Λουί Μαρτζοράτι [Jean-Louis Marzorati], Ο Μάης του ’68: Στη Γαλλία και στον κόσμο, Μεταίχμιο· ένα άλλο λεύκωμα με τίτλο Μάης ’68. Οι αφίσες της επανάστασης: 40 αφίσες της σχολής καλών τεχνών, σε επιμέλεια Κώστα Πίττα και πάλι από το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο (φέτος επανεκδόθηκε με τον υπότιτλο 60 αφίσες της κατειλημμένης σχολής καλών τεχνών του Παρισιού)· το συλλογικό, αλλά με πρόλογο του Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ [Daniel Cohn-Bendit], Μάης ’68, Πολύτροπον· Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, Μάης ’68: Η γιορτή της ποίησης, η ποίηση της γιορτής, Οξύ· ακόμη ένα λεύκωμα σε επιμέλεια Βάσκο Γκασκέ [Vasco Gasquet], Le beauté est dans le rue: Μάης ’68: Οι αφίσες, Βιβλιοπέλαγος· ένα βιβλίο που αυτοχαρακτηρίζεται ως «φωτογραφικό ντοκουμέντο και μαρτυρίες» σε επιμέλεια Γιάννη Κιμπουρόπουλου, Μάης ’68: Στην Ελλάδα, στη Γαλλία, στον κόσμο, Modern Times· Ταρίκ Αλί [Tariq Ali] και Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο ΙΙ [Paco Ignacio Taibo II], 1968: Έφοδος στον ουρανό. Σαράντα χρόνια μετά, μα δεν ξεχνάμε, Άγρα· και τέλος τα πρακτικά εκδήλωσης του ΙΣΤΑΜΕ (δηλαδή του πολιτικού ινστιτούτου του ΠΑΣΟΚ, του οποίου τότε προΐστατο ο Νίκος Κοτζιάς, που διεξήχθη στην Αθήνα 16-18.5.2008), 40 χρόνια Μάης ’68, Μίλητος.

Στα ενδιάμεσα χρόνια εμφανίστηκαν ακόμα δύο βιβλία, η ιδιωτική έκδοση του Μπάμπη Κυρλή, «Δεν τον αλλάξαμε τον κόσμο… Μαρία»: Ο Μάης του ’68, το 2011· και Ανρί Βεμπέρ [Henri Weber], Πρέπει να απαλλαγούμε από την κληρονομιά του Μάη του ’68; Δοκίμιο για τις ερμηνείες των «γεγονότων», Ηλίβατον, 2014. Κι έτσι φτάνουμε στο τώρα με τις δύο επανεκδόσεις που προαναφέραμε και το βιβλίο του Βασίλη Μηνακάκη, Μάης 1968: Ρωγμή από το μέλλον, ΚΨΜ.

Βλέπουμε, επομένως, μια μεγάλη ποσοτική διαφορά στη σχετική βιβλιοπαραγωγή, ενώ πρέπει να επισημάνουμε ότι, δέκα χρόνια πριν, με το ζήτημα ασχολήθηκαν και mainstream εκδοτικοί οίκοι πέρα από αυτούς που, ας πούμε, ειδικεύονται στο πολιτικό βιβλίο. Τι μεσολάβησε; Η απάντηση είναι εύκολη, η κρίση. Μπορεί να μην έγινε καμιά επανάσταση, αλλά σίγουρα κινητοποιήθηκε κόσμος, αναθερμάνθηκαν (και διαψεύστηκαν) ελπίδες, και εν πάση περιπτώσει η ιδέα της ανατροπής του κατεστημένου απέκτησε μια κάποια αίγλη, ίσως και δυναμική. Οπότε καλύτερα «ας μην τους βάζουμε ιδέες», φαίνεται να σκέφτηκαν οι εκδότες, που μάλλον απαντούν καταφατικά στο ερώτημα του τίτλου του βιβλίου του Βεμπέρ. Και προφανώς δεν είναι οι μόνοι. Υπέρ αυτού συνηγορεί και το γεγονός ότι στα βιβλία του 2008 δεν φαίνεται να κυριαρχεί τόσο ο αναστοχασμός όσο μάλλον μια ρομαντική νοσταλγία της νεανικής ηλικίας στα χρόνια της ωριμότητας (ή της σήψης).

Υπάρχει όμως και άλλο ένα έργο που ίσως θα έπρεπε να υπολογίσουμε στα φετινά σχετικά βιβλία. Πρόκειται για το βιβλίο του Ρότζερ Σκρούτον [Roger Scruton], Τρελοί, τσαρλατάνοι, ταραχοποιοί: Διανοούμενοι της νέας αριστεράς, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Επίκεντρο (του Πέτρου Παπασαραντόπουλου), σε πρόλογο Ανδρέα Πανταζόπουλου. Το έργο αναφέρεται στους Έρικ Χομπσμπάουμ [Eric Hobsbawm], Ε.Π. Τόμσον [E.P. Thomson], Μίλιμπαντ [], Ζαν-Πωλ Σαρτρ [Jean-Paul Sartre], Μισέλ Φουκώ [Michel Foucault], Ζιλ Ντελέζ [Gilles Deleuze], Τεοντόρ Αντόρνο [Theodor Adorno], Γκυόργκυ Λούκατς [György Lukács], Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas], Αντόνιο Γκράμσι [Antonio Gramsci], Αλαίν Μπαντιού [Alain Badiou], Σλάβοϊ Ζίζεκ [Slavoj Žižek], Τζων Κέννεθ Γκαλμπρέιθ [John Kenneth Galbraith], Ρόναλντ Ντουόρκιν [Ronald Dworkin], Λουί Αλτουσέρ [Louis Althusser], Ζακ Λακάν [Jacques Lacan] και Έντουαρντ Σαΐντ [Edward Said], για τους οποίους ο συγγραφέας υποστηρίζει πως «η κενή ρητορική υπερισχύει της προσεκτικής ανάλυσης, και η χυδαία ανοησία της σεβαστής λογικής σκέψης», όπως αναφέρεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου. Οι σημαιοφόροι του «κόμματος της τάξης» επιτίθενται με όλο τους το μίσος εναντίον οποιουδήποτε «χυδαίου ανόητου» τολμά να αμφισβητήσει, με οποιονδήποτε τρόπο, το status quo.

ΥΓ. Επί του πιεστηρίου, που λέγαμε και παλιά, μάθαμε ότι κυκλοφόρησε ακόμα ένα βιβλίο για τον Μάη. Πρόκειται για το Μάης ’68: Η αρχή μιας εποχής, του Γκυ Ντεμπόρ από τις εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος. Δεν νομίζουμε, όμως, ότι αυτή η προσθήκη αλλάζει τη συνολική εικόνα που περιγράψαμε παραπάνω